Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (2.1993)

13. F.A.Tittl, sztych z ok. 1805 r. przedstawiający Kąpieiisko Krzeszowskie w Cieplicach

bowiem skłonność do ekletycznego posługiwania się uznanymi wzorami,
które wzbogacały ich inwencję, nie popadając jednocześnie w konflikt z gus-
tami odbiorców i stwarzając okazję do popisania się przed fundatorem
zawodową erudycją. Że tego rodzaju technika projektowania nie była obca
holenderskiemu architektowi działającemu w Polsce, świadczy najlepiej
zbiór projektów kościoła, wg Mossakowskiego "zapewne do Marywilu"'\
W poszukiwaniu koncepcji, ich twórca waha się pomiędzy wzorami
weneckiej S. Maria della Salute, S. Ivo Borrominiego, a zapożyczonymi
z HypnerofonMcM Polifila i wzorników Serlia, jak np. zamieszczony tam
schemat zwany "mołino da vento", wykorzystywany zazwyczaj przy pro-
jektowaniu pałacyków myśliwskich.
W przypadku interesującej nas kaplicy, wybór wzorców i ich zespolenie
w jedną całość nie był, jak się zdaje, podyktowany wyłącznie chęcią stwo-
rzenia budowli imponującej oryginalnością i przez to - pomimo niewielkich
rozmiarów - rzucającej się w oczy. Być może chodziło fundatorom przede
wszystkim o przekazanie określonych treści adresowanych do tych wszy-
stkich, którzy mieli ją oglądać.
Ażeby je prawidłowo odczytać, omówione formy architektoniczne mu-
simy z kolei włączyć w kontekst historyczny, właściwy czasom i miejscu ich
powstania. Kontekst ten w wystarczający sposób charakteryzują uwagi
Henryka Kondzieli. Przytoczmy je więc ńi exfenso: "W XVII w. katolicy
gdańscy, stanowiący w większości element polski, nie posiadali własnej
świątyni parafialnej, gdyż wszystkie kościoły, z wyjątkiem trzech klasz-
tornych, pozostawały w rękach protestantów. W obronie praw katolików
Mossakowski, op. cit., il. 223 - 232.

Kaplica
Królewska
w Gdańsku

27