Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (2.1993)

/nn
Harasimowicz

2. Antoni Móiier ze współpracownikami Nic Merz imienia Pana Boga twego nadaremno,
pocz. XVII w. Kościół parafialny w Pruszczu Gdańskim
było to w pełni zgodne z pojmowaniem przez samego Lutra słowa
"czarować" (niem. zaM^ern)*'": "Nie znajdzie się pośród ciebie nikt, kto by
przeprowadzał przez ogień swego syna lub córkę, uprawiał wróżby, gusła,
przepowiednie i czary; nikt, kto by uprawiał zaklęcia, pytał duchów i widma,
zwracał się do umarłych. Obrzydliwy jest bowiem dla Pana każdy, kto to
czyni. Z powodu tych obrzydliwości wypędza ich Pan, Bóg twój, sprzed
twego oblicza". Reformacja - jak wiadomo - nie tylko nie wyeliminowała
strachu przed diabłem i czarami, lecz go wręcz zaostrzyła^, i jeszcze w poł.
XVII w. luterański pastor śląski Adam Gdacjusz mógł w swej postylli z peł-
nym przekonaniem wołać: "A któż Imię Pańskie barziej i częściej na daremno
bierze, jako czarownicy, czarownice, guślarze i guślarki"". Tak samo uważa-
Luter nie rozumiał pod pojęciem "czarowania" praktyk "czarnej magii", lecz posługiwanie się imieniem
Boga we wszelkiego rodzaju "zamawianiu". Zawieranie przymierza z diabłem uważał za wykroczenie przeciw
pierwszemu przykazaniu - zob. DK 1973, s. 52; -Meyer, op.cit., s. 202.
^ B. P. Levack Pofotiwzze czarozwzzce w Enrop/p zoczeszzozzozooźyfzze/. Tłum. E. Rutkowski, Wrocław-
Warszawa- Kraków 1991 (wyd. ang. 1987), s. 110-137. Zob. także nowsze publikacje niemieckie: R. van Dulmen
iMzogizzafzozzezi &s Tezz/7zsc/zezi. Mzc/zf/zc/zo ZzzsRzizzTzezzArżzz/fe, Hexenf%;zze, 7ezz/e/ss%&&afe, [w:] HexezzzoePfzz, s. 94-130;
-E. Labouvie Zzzzzbereż zzzzzf Hexe;zzoerŁ Lzzz^lzdzer Hexeiz^laiz&e zzz &r/rżż/zezz Nezzzezt, Frankfurt/Main 1991.
Cyt. według: A. Gdacjusz Wy&ór pzszw. Opracowali H. Borek i J. Zaremba, Warszawa-Wrocław 1969
(«Biblioteka Pisarzy Śląskich», seria A, nr 2), s. 185,187.

66