Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (2.1993)

Katechetyczne
i społeczno-
-obyczajowe
treści
Dziesięciu
Przyb;znH
zPruszcza
Gdańskiego

9. Łukasz Cranach St., Przykazanie pierwsze. 10. Monogramista MP (?), Przykazanie
Drzeworyt w Dentsc/; Catec/ttswiits Marcina pierwsze. Kwatera parapetu empory zachod-
Lutra, Wittenberg 1529. Bibiioteka Uniwer- niej, ok. 1610 r. Kościół fiiiatny w Ktępsku
sytecka we Wrocławiu k. Sułechowa

przestawam, abym od wiary nie pobłądził, i wieią boleści samego siebie nie
przebiiał""'. "Łakomstwo" - pożądanie dóbr bliźniego, ale też właściwie
wszystkich dóbr wykraczających poza elementarne potrzeby życiowe -
prowadzi, zdaniem Arndta, wprost do "bałwochwalstwa", a więc do najwię-
kszego, podstawowego grzechu przeciwko jedynemu Bogu. Tę samą myśl
zawarł w swym obrazie dziewiątego przykazania Antoni Molier^*, a gdy
dodamy do tego ostatni obraz cyklu, z ową odnotowaną przez Heisego
personifikacją Rozpusty, będącą zapewne wizerunkiem Pożądliwości ciele-
snej, bliskiej towarzyszki Pychy"', widoczny staje się powrót do wszystkich
głównych idei, wyrażonych w obrazie pierwszego przykazania. Koło się
zamyka, potwierdzając tym samym zadziwiającą zbieżność strukturalną
"tekstu" obrazowego cyklu przykazań z Pruszcza z "tekstem" dokonanej
przez Lutra katechizmowej wykładni Dekalogu. Pierwsze przykazanie
w obu tych "tekstach" tak samo "jaśnieje i udziela swego blasku wszystkim
innym", w obu też "spaja koniec z początkiem i trzyma je razem".

' Ibidem, s. 110 n.
Pobrzmiewa ona także w Ate^orń Bogactwa (zob. Iwanoyko, op. cit,, s. 57, ii. 9), gdzie na stopniach tronu
Bogactwa siedzi jego córka Pycha, co w sumie stanowi anaiogiczny związek przyczynowo-skutkowy do
występującej u Arndta reiacji "łakomstwo" - "bałwochwałstwo".
Pożadłiwość cieiesna ("concupiscentia camis") - główny grzech przeciwko dziesiątemu przykazaniu,
znałazła poczesne miejsce w orszaku "Pani Świat" z Sydn Ostatecznej) w Dworze Artusa, a jako Wenus camałis"
towarzyszy Pysze na obu mółłerowskich obrazach jej poświęconych, zob. twanoyko, op. cit., s. 60, ił. 12; - T.
Labuda "S<?d Ostateczny" Antnniej) Miittera..., s. 72 (nader watpłiwa jest - zwłaszcza w świetłe cytatu 1 J 2, 15,
który umieszczony był pod obrazem - dokonana tu "rodzajowa" interpretacja Pożadłiwości ciełesnej jako
Rozpusty).

83