Instytut Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]; Zakład Historii Sztuki <Danzig> [Hrsg.]: Porta Aurea: Rocznik Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Gdańskiego (2.1993)

również w nowożytnej emblematyce i sztuce. Świadczą o tym m.in. ryciny
w EmMcmatack A. Alciatusa (1550, 1581), z podobizną w/w „monety
Brutusa", z lemmą „Respublica liberata" oraz odnośnym czterowierszem'.
W trzech wariantach wizerunku postaci Wolności opisanych w IconoiogH
Cezarego Ripy (1593), kapelusz jest jej stałą oznaką (w komentarzu autor
powołuje się na wyżej przytoczony rzymski obyczaj), podczas gdy inne jej
atrybuty - kot, berło, maczuga, złamane jarzmo - wymieniają się. Na ilus-
tracjach w dziele Ripy, zamieszczonych w wydaniach z 1603 i 1630 r., stojąca
kobieta w długiej sukni („vestita di bianco") na pierwszej rycinie trzyma
kapelusz z niską główką i dużym rondem, zaś na późniejszej - stożkowaty
kołpak bez ronda (il. 1)1 Podobnym kapeluszem-symbolem posłużył się
Jacopo Tintoretto w jednym z alegorycznych fresków plafonowych w Palaz-
zo Ducale w Wenecji, przedstawiającym Wenecja protektorką Wolności (po
1574). Po bokach środkowej personifikacji, unoszącej złamane jarzmo i rozer-
wane łańcuchy, artysta wyobraził dwie kobiety z drążkami, na których
osadzone są kapelusze''. Atrybuty Wolności stosowano w rozmaitym
wyborze, a nieraz ograniczano do jednego tylko symbolu; często pozosta-
^ EHtMewnft?. Efntttfbttdt zttr StttttlttEJEttttsf des XVi ttnd XVii /dtdtttMdeds. Hrsg. von A. Henkel und A. Schóne,
Stuttgart 1967, szp. 1499, ii. wg. A. Alciati E??tMetnt7fn, Lugduni 1550, s. 163 (sztylet w/ miecz, na sztorc, z czapką
na szpicu); - Iwanoyko C&ttsEt drres..., s. 101, il. 62 wg A. Alciati Owinta EMiMemafn, Antverpiae 1581, s. 533-534
(sztylet i czapka obok siebie). Jako symbol wolności także w P. Valeriano Htproy/yp/łtct7, Basileae 1575, s. 387b.
^ C. Ripa E?e//n pttt c/ttt ttoptssttttt? tcotto/oyttt, Padova 1630, cz. 2, s. 444-445, il. na s. 444, cz. 3, s. 66.
^ Zob. S. Beguin, P. de Vecchi Totd /'oettvrepetttf & Tttdoref, Paris 1971, s. 122, nr 231 C, il. na s. 121 - medalion
na plafonie w Sali o czterech drzwiach. Rycinę z tej kompozycji, wg rysunku S. Manaigo, wykonał Andrea
Zucchi (1679-1740), z podpisem: Dottttn dtp rotttpp tttt ytoyo, pf tt/h*p/t^ttrp, dtp porftttto t7 Pt/eo wspytttt dePtt EltPtfd.
Opprn de/ Ttttforpffo... Egz. w Gabinecie Rycin BUW, Zb. Król. T. 132 nr 65.

158