DOI Artikel:
Grochowska, Weronika: Ze studiów nad gotyckimi nastawami ołtarzowymi w Gdańsku: o specyfice konstrukcji, ikonografii i funkcji gdańskich predell
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0033
ściankach bocznych. W obu wypadkach ściana frontowa została podzielona Ze studiów
na trzy części: dwie skrajne o jednakowych wymiarach są nieruchomymi, nad gotyckimi
malowanymi kwaterami, środkowa natomiast stanowi w rzeczywistości zasuwę nastawami...
zapewniającą (poprzez uniesienie jej do góry) dostęp do wnęki wydzielonej
we wnętrzu skrzyni. Do pozostałej części wnętrza prowadzą drzwiczki znajdu-
jące się w jednym z boków predelli.
II. 26. Predella z Czterema Ewangelistami z retabulum św. Franciszka fundacji Bartłomieja Schultego,
około 1515, kościół św. Trójcy, Gdańsk, fot. Weronika Grochowska
W omawianej już wcześniej predelli z Ostatnią Wieczerzą i św. św. Dorotą
i Apolonią48 z ołtarza cechu rzeźników staromiejskich przestrzeń wnętrza
została podzielona - przez znajdującą się pośrodku wnękę z płaskorzeźbioną
sceną Ostatniej Wieczerzy - na dwie osobne części, z których tylko do jednej
(prawej) istniał dostęp dzięki bocznym drzwiczkom. Predella ta pod wzglę-
dem budowy stanowi na terenie Gdańska dzieło wyjątkowe, jednak zasto-
sowane w niej rozwiązanie umożliwiające dostęp do wnętrza można uznać
za zbliżone do standardowego - drzwiczki znajdują się w jednej z bocznych
ścianek. W konsekwencji tylko część wnętrza mogła być wykorzystana, część
natomiast pozostawała całkowicie niedostępna.
Tematyka wyobrażeń na predellach związana jest w dużej mierze z iko-
nografią całych nastaw. W związku z tym, że większość predell gdańskich jest
obecnie wtórnie zestawiona z korpusami innych nastaw ołtarzowych bądź też
stanowi jedyną zachowaną część retabulów, próba analizy całych programów
jest niemożliwa. Niemniej jednak warto przyjrzeć się ikonografii gdańskich
predell, gdyż obok wyobrażeń typowych dla tej części nastaw, pojawiają się
tutaj tematy rzadko spotykane.
48 Predella z Ostatnią Wieczerzą, św. św. Dorotą i Apolonią, około 1515 r., ołtarz cechu
rzeźników staromiejskich, pierwotnie w kościele św. Katarzyny w Gdańsku po zachodniej stro-
nie południowego filara tęczowego, obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku, warsztat
saksoński (?), predella skrzyniowa z konsolami o wklęsło-wypukłym profilu spływów, drew-
niana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce, skrzynia: wys. 80 cm, szer. 287 cm
(168,5 cm przy podstawie), gł. 48 cm, zob. Woziński, Michał z Augsburga..., s. 81-82, tam
wcześniejsza literatura.
27
na trzy części: dwie skrajne o jednakowych wymiarach są nieruchomymi, nad gotyckimi
malowanymi kwaterami, środkowa natomiast stanowi w rzeczywistości zasuwę nastawami...
zapewniającą (poprzez uniesienie jej do góry) dostęp do wnęki wydzielonej
we wnętrzu skrzyni. Do pozostałej części wnętrza prowadzą drzwiczki znajdu-
jące się w jednym z boków predelli.
II. 26. Predella z Czterema Ewangelistami z retabulum św. Franciszka fundacji Bartłomieja Schultego,
około 1515, kościół św. Trójcy, Gdańsk, fot. Weronika Grochowska
W omawianej już wcześniej predelli z Ostatnią Wieczerzą i św. św. Dorotą
i Apolonią48 z ołtarza cechu rzeźników staromiejskich przestrzeń wnętrza
została podzielona - przez znajdującą się pośrodku wnękę z płaskorzeźbioną
sceną Ostatniej Wieczerzy - na dwie osobne części, z których tylko do jednej
(prawej) istniał dostęp dzięki bocznym drzwiczkom. Predella ta pod wzglę-
dem budowy stanowi na terenie Gdańska dzieło wyjątkowe, jednak zasto-
sowane w niej rozwiązanie umożliwiające dostęp do wnętrza można uznać
za zbliżone do standardowego - drzwiczki znajdują się w jednej z bocznych
ścianek. W konsekwencji tylko część wnętrza mogła być wykorzystana, część
natomiast pozostawała całkowicie niedostępna.
Tematyka wyobrażeń na predellach związana jest w dużej mierze z iko-
nografią całych nastaw. W związku z tym, że większość predell gdańskich jest
obecnie wtórnie zestawiona z korpusami innych nastaw ołtarzowych bądź też
stanowi jedyną zachowaną część retabulów, próba analizy całych programów
jest niemożliwa. Niemniej jednak warto przyjrzeć się ikonografii gdańskich
predell, gdyż obok wyobrażeń typowych dla tej części nastaw, pojawiają się
tutaj tematy rzadko spotykane.
48 Predella z Ostatnią Wieczerzą, św. św. Dorotą i Apolonią, około 1515 r., ołtarz cechu
rzeźników staromiejskich, pierwotnie w kościele św. Katarzyny w Gdańsku po zachodniej stro-
nie południowego filara tęczowego, obecnie w Muzeum Narodowym w Gdańsku, warsztat
saksoński (?), predella skrzyniowa z konsolami o wklęsło-wypukłym profilu spływów, drew-
niana, polichromowana, pole obrazowe: tempera na desce, skrzynia: wys. 80 cm, szer. 287 cm
(168,5 cm przy podstawie), gł. 48 cm, zob. Woziński, Michał z Augsburga..., s. 81-82, tam
wcześniejsza literatura.
27