DOI article:
Woziński, Andrzej: Niderlandy - Lubeka - Gdańsk: o artystycznym pochodzeniu późnogotyckich rzeźb Marii z Dzieciątkiem z Garczyna i Sianowa
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0050
i Lubece wykonane są z tego samego gatunku westfalskiego
kamienia (Baumberger Sandstein). Pochodzenie kamienia,
w którym wyrzeźbiono Madonnę z Hamburga, nie było praw-
dopodobnie badane, literatura przedmiotu podaje bowiem
ogólnie, że to wapień37. Ponadto dwie pierwsze rzeźby łączy
rzadki motyw Chrystusa bawiącego się sznurem korali, które
wkłada do trzymanego przezeń okrągłego naczynia na niskiej
stopie. Powyższe argumenty, podnoszone przez Karrenbro-
cka, nie przesądzają, moim zdaniem, o wspólnym autorstwie
tych rzeźb. Madonnę w Rheine pokrywa wtórna polichromia,
która jednak nie zaciera doskonałości obróbki rzeźbiarskiej
równej figurom z Lubeki i Hamburga. Zbliżony jest układ dra-
perii na płaszczach Marii, przy czym w Rheine zwraca uwagę
pewna sztywność kompozycji - symetria i dość ograniczona
skala wysokości fałd, podczas gdy w Lubece i Hamburgu fałdy
są bardziej urozmaicone, swobodniej rozmieszczone, a więk-
sze zróżnicowanie ich plastyczności daje efekt poruszenia
szaty. Inne są proporcje - Madonna w Rheine jest smuklej-
sza od pozostałych. Różnice zaznaczają się również w prze-
strzennych właściwościach rzeźb. Figury lubecka i ham-
burska są bardziej rozbudowane, ich formę ukształtowano
z rozmachem (jakby bez skrępowania blokiem materii);
masy narastają stopniowo ku dołowi, dzięki czemu rzeźby
zyskują zdecydowaną, optyczną i fizyczną stabilność. Nato-
miast w bryle rzeźby w Rheine wyczuwalne jest skrępowa-
nie, wyraźnie podlega ona geometrycznym determinantom,
wydaje się zamknięta pomiędzy płaszczyznami; masy rozło¬
żone są równomiernie, przez co figura sprawia wrażenie lżejszej. Praca z Rheine
wydaje się słabsza artystycznie od rzeźb z Lubeki i Hamburga - brakuje jej ich fine-
zji i siły wyrazu. A zatem podobieństwa pomiędzy trzema Madonnami obejmują
przede wszystkim tworzywo, technikę, kompozycję, motywy, natomiast w mniej-
szym stopniu - styl i jakość artystyczną. Trudno w pełni zgodzić się z hipotezą,
że twórca figury z Rheine mógł być również autorem dzieł z Lubeki i Hamburga.
Skłaniałbym się raczej ku twierdzeniu, że rzeźba z Rheine jest pracą warsztatu
mistrza Madonn z Lubeki i Hamburga, którego chyba nadal należałoby uważać
za artystę związanego z Lubeką. W oparciu o przesłanki formalno-stylistyczne
oraz historyczne: daty ukończenia prac w kaplicy mariackiej, w katedrze w Lubece
w 1449 r. (w której znajduje się figura lubecka) oraz wprowadzenia uroczystości
maryjnych w 1478 r. w kościele św. Piotra w Hamburgu, pozostające - jak sądził
II. 16. Johann Wolt, Maria
z Dzieciątkiem, około 1470,
kościół św. Dionizego,
Rheine, fot. Andrzej
Woziński
pochodzenia rzeźb dopuszczał Giesen, choć nie wykluczył też, że mogą być produktem war-
sztatu lubeckiego, zob. Giesen, Die Muttergottes mit dem Christuskind..., s. 178.
37 Ibidem, s. 178.
44
kamienia (Baumberger Sandstein). Pochodzenie kamienia,
w którym wyrzeźbiono Madonnę z Hamburga, nie było praw-
dopodobnie badane, literatura przedmiotu podaje bowiem
ogólnie, że to wapień37. Ponadto dwie pierwsze rzeźby łączy
rzadki motyw Chrystusa bawiącego się sznurem korali, które
wkłada do trzymanego przezeń okrągłego naczynia na niskiej
stopie. Powyższe argumenty, podnoszone przez Karrenbro-
cka, nie przesądzają, moim zdaniem, o wspólnym autorstwie
tych rzeźb. Madonnę w Rheine pokrywa wtórna polichromia,
która jednak nie zaciera doskonałości obróbki rzeźbiarskiej
równej figurom z Lubeki i Hamburga. Zbliżony jest układ dra-
perii na płaszczach Marii, przy czym w Rheine zwraca uwagę
pewna sztywność kompozycji - symetria i dość ograniczona
skala wysokości fałd, podczas gdy w Lubece i Hamburgu fałdy
są bardziej urozmaicone, swobodniej rozmieszczone, a więk-
sze zróżnicowanie ich plastyczności daje efekt poruszenia
szaty. Inne są proporcje - Madonna w Rheine jest smuklej-
sza od pozostałych. Różnice zaznaczają się również w prze-
strzennych właściwościach rzeźb. Figury lubecka i ham-
burska są bardziej rozbudowane, ich formę ukształtowano
z rozmachem (jakby bez skrępowania blokiem materii);
masy narastają stopniowo ku dołowi, dzięki czemu rzeźby
zyskują zdecydowaną, optyczną i fizyczną stabilność. Nato-
miast w bryle rzeźby w Rheine wyczuwalne jest skrępowa-
nie, wyraźnie podlega ona geometrycznym determinantom,
wydaje się zamknięta pomiędzy płaszczyznami; masy rozło¬
żone są równomiernie, przez co figura sprawia wrażenie lżejszej. Praca z Rheine
wydaje się słabsza artystycznie od rzeźb z Lubeki i Hamburga - brakuje jej ich fine-
zji i siły wyrazu. A zatem podobieństwa pomiędzy trzema Madonnami obejmują
przede wszystkim tworzywo, technikę, kompozycję, motywy, natomiast w mniej-
szym stopniu - styl i jakość artystyczną. Trudno w pełni zgodzić się z hipotezą,
że twórca figury z Rheine mógł być również autorem dzieł z Lubeki i Hamburga.
Skłaniałbym się raczej ku twierdzeniu, że rzeźba z Rheine jest pracą warsztatu
mistrza Madonn z Lubeki i Hamburga, którego chyba nadal należałoby uważać
za artystę związanego z Lubeką. W oparciu o przesłanki formalno-stylistyczne
oraz historyczne: daty ukończenia prac w kaplicy mariackiej, w katedrze w Lubece
w 1449 r. (w której znajduje się figura lubecka) oraz wprowadzenia uroczystości
maryjnych w 1478 r. w kościele św. Piotra w Hamburgu, pozostające - jak sądził
II. 16. Johann Wolt, Maria
z Dzieciątkiem, około 1470,
kościół św. Dionizego,
Rheine, fot. Andrzej
Woziński
pochodzenia rzeźb dopuszczał Giesen, choć nie wykluczył też, że mogą być produktem war-
sztatu lubeckiego, zob. Giesen, Die Muttergottes mit dem Christuskind..., s. 178.
37 Ibidem, s. 178.
44