DOI article:
Jakubowski, Jakub: "Musaeum Gottwaldianum" ze zbiorów Biblioteki Politechniki Gdańskiej i wydawnicze losy dzieła Christophorusa Gottwaldta (1636 - 1700) w XVIII w.
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0110
Jakub
Jakubowski
Z przytoczonych relacji wynika, że kolekcją przyrodniczą, rękopisami
oraz płytami ilustracyjnymi - po śmierci obu lekarzy - rozporządzały dwie
z najbliższych im kobiet. Schróter wskazał, że zbiór naturaliów sprzedała
niewymieniona z imienia wdowa po Johannie Christophorusie Gottwaldzie,
która wraz z dwiema córkami przejęła prawa do majątku przedwcześnie zmar-
łego męża48. Los płyt miedziorytniczych, wykonanych z nich sztychów oraz
manuskryptów pozostawał w rękach wdowy po Christophorusie Gottwaldzie,
Constantii Gottwaldt.
Breyne przez blisko pięćdziesiąt lat przetrzymywał w swojej bibliotece
płyty miedziorytnicze Gottwaldta oraz wykonane z nich odbitki. W każdym
ze 101 przechowywanych przez Breynego „pakietów” (ryz) znajdowało się
po około 450 odbitek z pojedynczej płyty miedziorytniczej49. Należy zwró-
cić uwagę, że nie był to „komplet” (w katalogu wymieniono łącznie 110 płyt
miedziorytniczych, nie licząc portretów i „kompozycji z inicjałami”), choć
łączna liczba grafik (odbitek) wynosiła około 45.000 sztuk50, stanowiąc więk-
szą część nakładu albumu ilustracyjnego, obliczonego na około 450 egzem-
plarzy. Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, czy przyrodnik przejął od wdowy
po Gottwaldzie płyty wraz z odbitkami, czy też wytłoczył sztychy samodziel-
nie, korzystając z powierzonych mu form. Niewątpliwie jednak przygotowy-
wał się do wydania Musaeum Gottwaldianum, choć projekt nigdy nie został
doprowadzony do końca.
Współoprawne egzemplarze „próbne” z kartami tytułowymi i przedmo-
wami pióra Breynego nie trafiły w ręce Raspego. W 1772 r. (6 lat po prowadzo-
nej przez Barthelsena drugiej aukcji Bibliotheca Breyniana) odbyła się aukcja
książek z biblioteki innego wielkiego gdańskiego przyrodnika XVIII w., Jacoba
Theodora Kleina (1685-1759), wyprzedawanych przez jego wnuka Daniela
Gralatha młodszego (1739-1809). W katalogu aukcyjnym zbioru Bibliotheca
verwahrte er auch seines Vaters Handschriften nicht so, wie es billig war: denn derjenige Theil des
Manuscriptes, der die Naturalien ais Naturalien, und die Conchylien angehet, bestehet in der That
nur in fragmenten”. [„Zbiór naturaliów starał się wprawdzie z wielką gorliwością powiększać:
jednak o płytach miedzianych i rękopisach, oraz o wydaniu tychże, już nie pomyślał. Zapewne
nie przechowywał także rękopisów swego ojca w odpowiedni sposób, lecz jakby były czymś
tanim: albowiem ta właśnie część manuskryptów, która dotyczyła naturaliów jako naturaliów,
a także muszli, pozostała w rzeczy samej tylko we fragmentach”], tłum. J.J., zob. Schróter, Vor-
rede [w:] Musei Gottwaldiani testaceorum..., s. 3
48 „Sein [= Johanna Christophorusa Gottwaldta] Tod hinterlies nun diesen ganzen Schatz
seiner Wittwe und seinen beyden Tbchter, die ihn freylich nicht nutzen konnten, und da
geschahe es, das der Ruflische Kaiser, Peter der erste, nach Danzig kam, das Gottwaldtische
Kabinet besahe und fur tausend Rubeln (...) erkaufte”. [„Jego śmierć pozostawiła cały ten
skarb wdowie oraz dwóm córkom, które jednak nie potrafiły go spożytkować; zdarzyło się,
że rosyjski cesarz Piotr I przybył do Gdańska, obejrzał gabinet Gottwaldta i zakupił za tysiąc
rubli”], tłum. J.J., zob. ibidem, s. 3
49 Por. Barthelsen, Bibliothecae Breynianaeparsposterior..., s. 394-395.
50 Ibidem, s. 394-395.
104
Jakubowski
Z przytoczonych relacji wynika, że kolekcją przyrodniczą, rękopisami
oraz płytami ilustracyjnymi - po śmierci obu lekarzy - rozporządzały dwie
z najbliższych im kobiet. Schróter wskazał, że zbiór naturaliów sprzedała
niewymieniona z imienia wdowa po Johannie Christophorusie Gottwaldzie,
która wraz z dwiema córkami przejęła prawa do majątku przedwcześnie zmar-
łego męża48. Los płyt miedziorytniczych, wykonanych z nich sztychów oraz
manuskryptów pozostawał w rękach wdowy po Christophorusie Gottwaldzie,
Constantii Gottwaldt.
Breyne przez blisko pięćdziesiąt lat przetrzymywał w swojej bibliotece
płyty miedziorytnicze Gottwaldta oraz wykonane z nich odbitki. W każdym
ze 101 przechowywanych przez Breynego „pakietów” (ryz) znajdowało się
po około 450 odbitek z pojedynczej płyty miedziorytniczej49. Należy zwró-
cić uwagę, że nie był to „komplet” (w katalogu wymieniono łącznie 110 płyt
miedziorytniczych, nie licząc portretów i „kompozycji z inicjałami”), choć
łączna liczba grafik (odbitek) wynosiła około 45.000 sztuk50, stanowiąc więk-
szą część nakładu albumu ilustracyjnego, obliczonego na około 450 egzem-
plarzy. Trudno jednoznacznie rozstrzygnąć, czy przyrodnik przejął od wdowy
po Gottwaldzie płyty wraz z odbitkami, czy też wytłoczył sztychy samodziel-
nie, korzystając z powierzonych mu form. Niewątpliwie jednak przygotowy-
wał się do wydania Musaeum Gottwaldianum, choć projekt nigdy nie został
doprowadzony do końca.
Współoprawne egzemplarze „próbne” z kartami tytułowymi i przedmo-
wami pióra Breynego nie trafiły w ręce Raspego. W 1772 r. (6 lat po prowadzo-
nej przez Barthelsena drugiej aukcji Bibliotheca Breyniana) odbyła się aukcja
książek z biblioteki innego wielkiego gdańskiego przyrodnika XVIII w., Jacoba
Theodora Kleina (1685-1759), wyprzedawanych przez jego wnuka Daniela
Gralatha młodszego (1739-1809). W katalogu aukcyjnym zbioru Bibliotheca
verwahrte er auch seines Vaters Handschriften nicht so, wie es billig war: denn derjenige Theil des
Manuscriptes, der die Naturalien ais Naturalien, und die Conchylien angehet, bestehet in der That
nur in fragmenten”. [„Zbiór naturaliów starał się wprawdzie z wielką gorliwością powiększać:
jednak o płytach miedzianych i rękopisach, oraz o wydaniu tychże, już nie pomyślał. Zapewne
nie przechowywał także rękopisów swego ojca w odpowiedni sposób, lecz jakby były czymś
tanim: albowiem ta właśnie część manuskryptów, która dotyczyła naturaliów jako naturaliów,
a także muszli, pozostała w rzeczy samej tylko we fragmentach”], tłum. J.J., zob. Schróter, Vor-
rede [w:] Musei Gottwaldiani testaceorum..., s. 3
48 „Sein [= Johanna Christophorusa Gottwaldta] Tod hinterlies nun diesen ganzen Schatz
seiner Wittwe und seinen beyden Tbchter, die ihn freylich nicht nutzen konnten, und da
geschahe es, das der Ruflische Kaiser, Peter der erste, nach Danzig kam, das Gottwaldtische
Kabinet besahe und fur tausend Rubeln (...) erkaufte”. [„Jego śmierć pozostawiła cały ten
skarb wdowie oraz dwóm córkom, które jednak nie potrafiły go spożytkować; zdarzyło się,
że rosyjski cesarz Piotr I przybył do Gdańska, obejrzał gabinet Gottwaldta i zakupił za tysiąc
rubli”], tłum. J.J., zob. ibidem, s. 3
49 Por. Barthelsen, Bibliothecae Breynianaeparsposterior..., s. 394-395.
50 Ibidem, s. 394-395.
104