DOI Artikel:
Posłuszna, Anna: Funkcjonalny kompleks obsługi emigrantów: architektura Etapu Emigracyjnego w Gdyni
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0196
Anna
Posłuszna
Infrastruktura przeznaczona do obsługi migrantów w Gdyni obejmowała
Etap Emigracyjny, dworzec kolejowy, Dworzec Morski oraz Zakład Kwa-
rantannowy. Pierwsze trzy obiekty połączone były linią kolejową, nazywaną
„torem do Ameryki”, która pozwalała na szybki transport emigrantów, właści-
wie bez styczności z innymi osobami.
Przyjeżdżający z całego kraju wychodźcy byli kierowani bezpośrednio
do pociągu, który docierał do Etapu Emigracyjnego, co bardzo usprawniało
ruch. Wysiadając na małym peronie, wybudowanym na tyłach budynku
dezynfekcyjno-kąpielowego Etapu, wprost z pociągu wchodzili do hali, gdzie
zostawiali bagaż i natychmiast mogli przechodzić dezynfekcję. Inwestycja „toru
do Ameryki” została zrealizowana przez warszawskie Krajowe Towarzystwo
Budowlane „KaTeBe” na przełomie 1930 i 1931 r.32 Tory wcześniej przeci-
nały ulice Morską i Komandorską na Grabówku33, biegnąc dalej wzdłuż ulicy
nazwanej ówcześnie Emigracyjną (którą przemianowano w 1953 r. na ulicę
Marii Skłodowskiej-Curie) aż do Etapu Emigracyjnego34. Kiedy po drugiej
wojnie światowej budynki Etapu Emigracyjnego zaczęły służyć jako obiekty
wojskowe, linii tej nie można już było odnaleźć na mapach. W latach pięćdzie-
siątych dowiązano do niej bocznicę prowadzącą na teren kolejowej podstacji
trakcyjnej i używano jej w ten sposób do początku lat dziewięćdziesiątych.
Później stała się bezużyteczna, przeszkadzała w ruchu, tworząc nierówno-
ści na jezdni. Wreszcie została zlikwidowana w listopadzie 2005 r.35, chociaż
resztki torów wciąż istnieją przy wjeździe do dzisiejszej Jednostki Wojskowej
nr 3936, mieszczącej się obecnie w budynkach byłego Etapu Emigracyjnego.
Oddzielnym założeniem był Zakład Kwarantannowy, wybudowany przy
przystani w Babich Dołach, w dużej odległości od centrum miasta. Zostało
to podyktowane względami zdrowotnymi - zakład przeznaczono bowiem
dla chorych członków załóg i pasażerów statków. Plany wykonane przez
Adama Kuncewicza, jednego z architektów Etapu, przedstawiają funkcjo-
nalne założenie, usytuowane w odizolowaniu od miasta, skomunikowane
drogą morską oraz drogą lądową. W dolinie kończącej się wyjściem na plażę
znajdować się miały: pawilon dezynfekcyjny, pawilon administracyjny, dwa
budynki izolacyjne, szpital, pawilon sekcyjny, budynek mieszkalny oraz
w stosownym oddaleniu, na wzniesieniu - cmentarz36. Oba założenia (Etap
Emigracyjny i Zakład Kwarantannowy) łączy wiele podobieństw, w iden-
tyczny sposób opracowano procedury dotyczące przeprowadzania dezynfek-
cji i zabiegów higienicznych.
32 Szerle, Rozwój infrastruktury emigracyjnej..., s. 158.
33 Kolej Obozu Emigracyjnego [w:] Encyklopedia Gdyni..., s. 334.
34 http://gdywstecz.bIox.pl/2010/08/Tor-do-Ameryki.html [dostęp: 18.04.2016].
35 Kolej Obozu Emigracyjnego..., s. 334.
36 AAN, zbiór MSW, sygn. 2548, Zakład Kwarantannowy w Gdyni, szkic zabudowania
terenu 1:10000, s. 1-3.
190
Posłuszna
Infrastruktura przeznaczona do obsługi migrantów w Gdyni obejmowała
Etap Emigracyjny, dworzec kolejowy, Dworzec Morski oraz Zakład Kwa-
rantannowy. Pierwsze trzy obiekty połączone były linią kolejową, nazywaną
„torem do Ameryki”, która pozwalała na szybki transport emigrantów, właści-
wie bez styczności z innymi osobami.
Przyjeżdżający z całego kraju wychodźcy byli kierowani bezpośrednio
do pociągu, który docierał do Etapu Emigracyjnego, co bardzo usprawniało
ruch. Wysiadając na małym peronie, wybudowanym na tyłach budynku
dezynfekcyjno-kąpielowego Etapu, wprost z pociągu wchodzili do hali, gdzie
zostawiali bagaż i natychmiast mogli przechodzić dezynfekcję. Inwestycja „toru
do Ameryki” została zrealizowana przez warszawskie Krajowe Towarzystwo
Budowlane „KaTeBe” na przełomie 1930 i 1931 r.32 Tory wcześniej przeci-
nały ulice Morską i Komandorską na Grabówku33, biegnąc dalej wzdłuż ulicy
nazwanej ówcześnie Emigracyjną (którą przemianowano w 1953 r. na ulicę
Marii Skłodowskiej-Curie) aż do Etapu Emigracyjnego34. Kiedy po drugiej
wojnie światowej budynki Etapu Emigracyjnego zaczęły służyć jako obiekty
wojskowe, linii tej nie można już było odnaleźć na mapach. W latach pięćdzie-
siątych dowiązano do niej bocznicę prowadzącą na teren kolejowej podstacji
trakcyjnej i używano jej w ten sposób do początku lat dziewięćdziesiątych.
Później stała się bezużyteczna, przeszkadzała w ruchu, tworząc nierówno-
ści na jezdni. Wreszcie została zlikwidowana w listopadzie 2005 r.35, chociaż
resztki torów wciąż istnieją przy wjeździe do dzisiejszej Jednostki Wojskowej
nr 3936, mieszczącej się obecnie w budynkach byłego Etapu Emigracyjnego.
Oddzielnym założeniem był Zakład Kwarantannowy, wybudowany przy
przystani w Babich Dołach, w dużej odległości od centrum miasta. Zostało
to podyktowane względami zdrowotnymi - zakład przeznaczono bowiem
dla chorych członków załóg i pasażerów statków. Plany wykonane przez
Adama Kuncewicza, jednego z architektów Etapu, przedstawiają funkcjo-
nalne założenie, usytuowane w odizolowaniu od miasta, skomunikowane
drogą morską oraz drogą lądową. W dolinie kończącej się wyjściem na plażę
znajdować się miały: pawilon dezynfekcyjny, pawilon administracyjny, dwa
budynki izolacyjne, szpital, pawilon sekcyjny, budynek mieszkalny oraz
w stosownym oddaleniu, na wzniesieniu - cmentarz36. Oba założenia (Etap
Emigracyjny i Zakład Kwarantannowy) łączy wiele podobieństw, w iden-
tyczny sposób opracowano procedury dotyczące przeprowadzania dezynfek-
cji i zabiegów higienicznych.
32 Szerle, Rozwój infrastruktury emigracyjnej..., s. 158.
33 Kolej Obozu Emigracyjnego [w:] Encyklopedia Gdyni..., s. 334.
34 http://gdywstecz.bIox.pl/2010/08/Tor-do-Ameryki.html [dostęp: 18.04.2016].
35 Kolej Obozu Emigracyjnego..., s. 334.
36 AAN, zbiór MSW, sygn. 2548, Zakład Kwarantannowy w Gdyni, szkic zabudowania
terenu 1:10000, s. 1-3.
190