DOI Artikel:
Posłuszna, Anna: Funkcjonalny kompleks obsługi emigrantów: architektura Etapu Emigracyjnego w Gdyni
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.43438#0204
Anna
Posłuszna
projektu przypomnianego ostatnio w opracowaniach naukowych chełmskiego
osiedla Dyrekcja68.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że główne elementy kompozycji i wnętrz urba-
nistycznych założenia Etapu Emigracyjnego powtarzają się też w innych pracach
Adama Kuncewicza, który posługiwał się metodą podobną do wypracowanej
wcześniej przez jego współpracownika (można przypuszczać, że również i mis-
trza) - Romana Felińskiego. Rozwijające się harmonijnie wachlarzowe ciągi
zabudowań oraz główne place zakomponowane w formie trapezu widoczne
są bardzo wyraźnie m.in. w szkicu rozbudowy miasta Gdyni z 1926 r. (stwo-
rzonym pod kierownictwem - a także pod bardzo dużym wpływem - Romana
Felińskiego)69, we wspomnianym już osiedlu Dyrekcja, planie zabudowy
Oksywia z 1928 r. projektu Adam Kuncewicza70 (tutaj szczególnie zwraca
uwagę półkoliste zamknięcie perspektywy głównego traktu komunikacyj-
nego) czy w stworzonym przez Romana Felińskiego w 1928 r. szczegółowym
planie zabudowy Krosna71.
Funkcjonalistyczne i purystyczne formy budynków Etapu, choć wciąż
bardzo nowoczesne, nie były już na początku lat trzydziestych niczym odkryw-
czym. W czasach wielkiego rozwoju budowlanego architekturę tego typu
ceniono przede wszystkim za jej zalety ekonomiczne. Szara cegła cementowa,
główny budulec Etapu, była tanim i powszechnie używanym materiałem,
a kubiczne, pudełkowe formy budynków nadawały całemu założeniu dość
szorstki i oszczędny charakter (w podobnym stylu budowano w tym czasie
w Gdyni osiedla mieszkaniowe). Piękne przykłady rygorystycznej, funkcjo-
nalnej architektury można odnaleźć w budynkach takich, jak Łuszczarnia
Ryżu czy Elewator Zbożowy. Ekonomiczna architektura powstawała również
dzięki zakrojonej na szeroką skalę akcji budowania tanich mieszkań - pro-
gram budowy osiedli mieszkaniowych powstał pod koniec lat dwudziestych
z inicjatywy władz Gdyni i Ministerstwa Robót Publicznych. Akcja ta została
przeprowadzona z troską o komfort mieszkańców i humanizację otoczenia,
z udziałem architektów takiej klasy, jak Bogdan Lachert czy Oskar Sosnow-
ski. Pierwsze osiedle, zrealizowane w ramach tego programu, zostało zapro-
jektowane w 1928 r .na Grabówku przez Adama Kuncewicza. Drugi architekt
Obozu Emigracyjnego Adam Paprocki również był zaangażowany w tę inicja-
tywę, budując pojedyncze bloki w centrum72.
68 Bogusław Szmygin, Maciej Trochonowicz, Modernistyczne osiedle „Dyrekcja” w Cheł-
mie. Problematyka ochrony [w:] Modernizm w Europie, modernizm w Gdyni. Architektura pierw-
szej połowy XX wieku i jej ochrona w Gdyni i w Europie, Gdynia 2011, s. 279.
69 Jakub Lewicki, Plany rozbudowy Gdyni wykonane pod kierunkiem Romana Felińskiego
na tle działalności urbanistycznej architekta [w:] Modernizm w Europie..., s. 83-86.
70 Sołtysik, Gdynia, miasto dwudziestolecia..., s. 175.
71 Wojciech Romaniak, Wybrane zagadnienia urbanistyczne i architektoniczne w woje-
wództwie pomorskim, Warszawa 2005, s. 127.
72 Andrzej Szczerski, Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy
Środkowo- Wschodniej 1918-1939, Łódź 2010, s. 227-228.
198
Posłuszna
projektu przypomnianego ostatnio w opracowaniach naukowych chełmskiego
osiedla Dyrekcja68.
Warto zwrócić uwagę na fakt, że główne elementy kompozycji i wnętrz urba-
nistycznych założenia Etapu Emigracyjnego powtarzają się też w innych pracach
Adama Kuncewicza, który posługiwał się metodą podobną do wypracowanej
wcześniej przez jego współpracownika (można przypuszczać, że również i mis-
trza) - Romana Felińskiego. Rozwijające się harmonijnie wachlarzowe ciągi
zabudowań oraz główne place zakomponowane w formie trapezu widoczne
są bardzo wyraźnie m.in. w szkicu rozbudowy miasta Gdyni z 1926 r. (stwo-
rzonym pod kierownictwem - a także pod bardzo dużym wpływem - Romana
Felińskiego)69, we wspomnianym już osiedlu Dyrekcja, planie zabudowy
Oksywia z 1928 r. projektu Adam Kuncewicza70 (tutaj szczególnie zwraca
uwagę półkoliste zamknięcie perspektywy głównego traktu komunikacyj-
nego) czy w stworzonym przez Romana Felińskiego w 1928 r. szczegółowym
planie zabudowy Krosna71.
Funkcjonalistyczne i purystyczne formy budynków Etapu, choć wciąż
bardzo nowoczesne, nie były już na początku lat trzydziestych niczym odkryw-
czym. W czasach wielkiego rozwoju budowlanego architekturę tego typu
ceniono przede wszystkim za jej zalety ekonomiczne. Szara cegła cementowa,
główny budulec Etapu, była tanim i powszechnie używanym materiałem,
a kubiczne, pudełkowe formy budynków nadawały całemu założeniu dość
szorstki i oszczędny charakter (w podobnym stylu budowano w tym czasie
w Gdyni osiedla mieszkaniowe). Piękne przykłady rygorystycznej, funkcjo-
nalnej architektury można odnaleźć w budynkach takich, jak Łuszczarnia
Ryżu czy Elewator Zbożowy. Ekonomiczna architektura powstawała również
dzięki zakrojonej na szeroką skalę akcji budowania tanich mieszkań - pro-
gram budowy osiedli mieszkaniowych powstał pod koniec lat dwudziestych
z inicjatywy władz Gdyni i Ministerstwa Robót Publicznych. Akcja ta została
przeprowadzona z troską o komfort mieszkańców i humanizację otoczenia,
z udziałem architektów takiej klasy, jak Bogdan Lachert czy Oskar Sosnow-
ski. Pierwsze osiedle, zrealizowane w ramach tego programu, zostało zapro-
jektowane w 1928 r .na Grabówku przez Adama Kuncewicza. Drugi architekt
Obozu Emigracyjnego Adam Paprocki również był zaangażowany w tę inicja-
tywę, budując pojedyncze bloki w centrum72.
68 Bogusław Szmygin, Maciej Trochonowicz, Modernistyczne osiedle „Dyrekcja” w Cheł-
mie. Problematyka ochrony [w:] Modernizm w Europie, modernizm w Gdyni. Architektura pierw-
szej połowy XX wieku i jej ochrona w Gdyni i w Europie, Gdynia 2011, s. 279.
69 Jakub Lewicki, Plany rozbudowy Gdyni wykonane pod kierunkiem Romana Felińskiego
na tle działalności urbanistycznej architekta [w:] Modernizm w Europie..., s. 83-86.
70 Sołtysik, Gdynia, miasto dwudziestolecia..., s. 175.
71 Wojciech Romaniak, Wybrane zagadnienia urbanistyczne i architektoniczne w woje-
wództwie pomorskim, Warszawa 2005, s. 127.
72 Andrzej Szczerski, Modernizacje. Sztuka i architektura w nowych państwach Europy
Środkowo- Wschodniej 1918-1939, Łódź 2010, s. 227-228.
198