DOI Artikel:
Sobecka, Anna: Świat zwierząt Daniela Schultza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0039
powtórzeniem fragmentu większej całości - jednego z obrazów Fransa Snydersa23.
Sprawia wrażenie wyciętej z większej kompozycji, część przedstawionych przed-
miotów została „przecięta” ramą obrazu. Obecnie, po kilku ingerencjach kon-
serwatorskich, trudno jednoznacznie określić, o ile większy (jeśli w ogóle) mógł
być ten obraz pierwotnie. Na reflektogramach widać wyraźnie odznaczenie we-
wnętrznej krawędzi krosna, a także linię diagonalnego pęknięcia warstwy malar-
skiej. Zniszczenia odsłaniają czerwony grunt i niebieską podmalówkę, na które
kładziono farby. Część impastów została odłamana, widoczne są też późniejsze
kity. Obraz, obecnie odczyszczony z większości przemalowań (wyłączając grubo
kładzione, rytmiczne przemalowania na upierzeniu bażanta) i spojony24, dobrze
prezentuje technikę pracy Schultza charakteryzującą się nakładaniem cienkich
warstw farby za pomocą szerokich impastów oraz perfekcyjnych laserunków. Ma-
larz wyraźnie koncentruje się na wybranych motywach, które są oddane w mi-
strzowski sposób (winogrona, jasne partie sierści lisa i jego obroża). Pozostałe
partie obrazu pozostawia mniej dopracowane.
Ikonografia dzieła i jego kompozycja zaskakują sposobem kadrowania.
Obraz ukazuje wyłącznie „portret profilowy” drapieżnika i gałązki winnego
grona25. Moim zdaniem Schultz świadomie powtórzył część kompozycji
Snydersa - inspirując się konkretnym obrazem Flamanda, wycinkowo tylko
skopiował przedstawienie zwierzęcia przy stole, ubite ptactwo i karczochy,
po prawej stronie dodał jednak nieobecne w pierwowzorze owoce. Tytułowy
lis, podobnie jak w obrazie Snydersa, jest prawdopodobnie odciągany w lewo
przez przypiętego do tej samej smyczy drugiego osobnika, ale koncentruje
swoją uwagę na winogronach - jak w opowiastce Ezopa. Poprzez wybranie
małego wycinka powstał niewielki obraz, łatwy w transporcie i niedrogi, a więc
też przeznaczony do sprzedaży na wolnym rynku. Może został namalowany
w Niderlandach lub w Gdańsku (tuż po powrocie artysty) na podstawie
szkiców wykonanych w pracowni Snydersa.
Identyczne ujęcie głowy psa, z analogicznie opracowaną sierścią, odnaj-
dujemy na rysunku zachowanym w Scottish National Gallery w Edynburgu.
Fred Meijer powiązał ten rysunek, wcześniej przypisywany Cornelisowi Saftle-
ven, z Davidem de Koninck (ok. 1642/1646-1701/1705). Warto zwrócić uwagę
na podobieństwo obrazu Schultza rysunku de Konincka. Ze względu na iden-
tyczny sposób przedstawienia zwierzęcia, kształt pyska i charakter sierści, a także
na ukazanie go z obrożą i na smyczy, należy się zastanowić, czy Schultz nie
przedstawił na swoim obrazie psa, a nie lisa, jak dotąd sądzono.
23 Helia Robels, Frans Snyders: Stilleben- und Tiermaler, 1579-1657, Miinchen 1989, nr kat. 52.
24 Ostatnią konserwację przeprowadziła po powrocie dzieła do Gdańska Maryla Brucka,
której dziękuję za przekazanie informacji o obrazie i udostępnienie zdjęć z prac konserwatorskich.
25 Na temat obrazu zob. Magdalena Mielnik, Recepcja motywów z satyry antycznej oraz bajek
Ezopa w sztuce gdańskiej końca XVI i w XVII wieku [w:] Gdańsk nowożytny a świat antyczny,
red. Maria Otto, Jacek Pokrzywnicki, Gdańsk 2017, s. 225-241.
Świat
zwierząt
Daniela
Schultza
39
Sprawia wrażenie wyciętej z większej kompozycji, część przedstawionych przed-
miotów została „przecięta” ramą obrazu. Obecnie, po kilku ingerencjach kon-
serwatorskich, trudno jednoznacznie określić, o ile większy (jeśli w ogóle) mógł
być ten obraz pierwotnie. Na reflektogramach widać wyraźnie odznaczenie we-
wnętrznej krawędzi krosna, a także linię diagonalnego pęknięcia warstwy malar-
skiej. Zniszczenia odsłaniają czerwony grunt i niebieską podmalówkę, na które
kładziono farby. Część impastów została odłamana, widoczne są też późniejsze
kity. Obraz, obecnie odczyszczony z większości przemalowań (wyłączając grubo
kładzione, rytmiczne przemalowania na upierzeniu bażanta) i spojony24, dobrze
prezentuje technikę pracy Schultza charakteryzującą się nakładaniem cienkich
warstw farby za pomocą szerokich impastów oraz perfekcyjnych laserunków. Ma-
larz wyraźnie koncentruje się na wybranych motywach, które są oddane w mi-
strzowski sposób (winogrona, jasne partie sierści lisa i jego obroża). Pozostałe
partie obrazu pozostawia mniej dopracowane.
Ikonografia dzieła i jego kompozycja zaskakują sposobem kadrowania.
Obraz ukazuje wyłącznie „portret profilowy” drapieżnika i gałązki winnego
grona25. Moim zdaniem Schultz świadomie powtórzył część kompozycji
Snydersa - inspirując się konkretnym obrazem Flamanda, wycinkowo tylko
skopiował przedstawienie zwierzęcia przy stole, ubite ptactwo i karczochy,
po prawej stronie dodał jednak nieobecne w pierwowzorze owoce. Tytułowy
lis, podobnie jak w obrazie Snydersa, jest prawdopodobnie odciągany w lewo
przez przypiętego do tej samej smyczy drugiego osobnika, ale koncentruje
swoją uwagę na winogronach - jak w opowiastce Ezopa. Poprzez wybranie
małego wycinka powstał niewielki obraz, łatwy w transporcie i niedrogi, a więc
też przeznaczony do sprzedaży na wolnym rynku. Może został namalowany
w Niderlandach lub w Gdańsku (tuż po powrocie artysty) na podstawie
szkiców wykonanych w pracowni Snydersa.
Identyczne ujęcie głowy psa, z analogicznie opracowaną sierścią, odnaj-
dujemy na rysunku zachowanym w Scottish National Gallery w Edynburgu.
Fred Meijer powiązał ten rysunek, wcześniej przypisywany Cornelisowi Saftle-
ven, z Davidem de Koninck (ok. 1642/1646-1701/1705). Warto zwrócić uwagę
na podobieństwo obrazu Schultza rysunku de Konincka. Ze względu na iden-
tyczny sposób przedstawienia zwierzęcia, kształt pyska i charakter sierści, a także
na ukazanie go z obrożą i na smyczy, należy się zastanowić, czy Schultz nie
przedstawił na swoim obrazie psa, a nie lisa, jak dotąd sądzono.
23 Helia Robels, Frans Snyders: Stilleben- und Tiermaler, 1579-1657, Miinchen 1989, nr kat. 52.
24 Ostatnią konserwację przeprowadziła po powrocie dzieła do Gdańska Maryla Brucka,
której dziękuję za przekazanie informacji o obrazie i udostępnienie zdjęć z prac konserwatorskich.
25 Na temat obrazu zob. Magdalena Mielnik, Recepcja motywów z satyry antycznej oraz bajek
Ezopa w sztuce gdańskiej końca XVI i w XVII wieku [w:] Gdańsk nowożytny a świat antyczny,
red. Maria Otto, Jacek Pokrzywnicki, Gdańsk 2017, s. 225-241.
Świat
zwierząt
Daniela
Schultza
39