DOI Artikel:
Makała, Rafał: Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej architekturze wczesnomodernistycznej północnych Niemiec
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0094
Rafał Makała
Uniwersytet Techniczny w Berlinie
ORCID:0000-0001-8083-4766
Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej
architekturze wczesnomodernistycznej
północnych Niemiec
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2018.17.04
Mimo ponownego zainteresowania historii sztuki modernizmem, widocznego
od ponad dwóch dekad, definiowanie architektury modernistycznej, a zwłasz-
cza jej początków, jest do dziś przedmiotem dyskusji historycznoartystycznej1.
Wykształcony w łonie niemieckiej historii sztuki tradycyjny schemat każę za jej
początek uznawać 1918 r., co w dużej mierze podyktowane jest kontekstem
historycznym - klęską Niemiec w pierwszej wojnie światowej i upadkiem
cesarstwa Hohenzollernów. Zjawiska artystyczne o modernistycznych cechach
postrzegane są w tym kontekście jako swego rodzaju preludium, określane w nie-
mieckiej literaturze naukowej jako „architektura reformy” (Reformarchitektur),
przygotowująca grunt pod właściwą rewolucję w sztuce, związaną z koncepcjami
„nowego budowania” (Neues Bauen) i Bauhausu2. Podtrzymuje to oczywiście
jeden z mitów założycielskich Niemiec po drugiej wojnie światowej, w myśl któ-
rego awangarda nie miała nic wspólnego z ruchami narodowymi sprzed 1945 r.
1 Niniejszy artykuł powstał na podstawie mojej publikacji książkowej, zob. Rafał Makała, Między
prowincją a metropolią. Architektura Szczecina w latach 1891-1918, Szczecin 2011, oraz późniejszych
badań, prowadzonych w latach 2016-2018 w czasie pracy na stanowisku profesora historii sztuki
środkowoeuropejskiej na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie. Fundatorowi profesury, Pełno-
mocnikowi Rządu Federalnego RFN ds. Kultury i Mediów (Beauftragte der Bundesregierung fur
Kultur und Medien), chciałbym w tym miejscu wyrazić moją wdzięczność za sfinansowanie badań.
O modernistycznej architekturze ceglanej w kontekście oeuvre Fritza Hógera pisała m.in. Claudia Tur-
tenwald w znakomitej dysertacji poświęconej temu architektowi, zob. Claudia Turtenwald-Quiring,
Fritz Hdger (1877-1949). Architekt zwischen Stein und Stahl, Glas und Beton, Munster 2004, https://
www.researchgate.net/publication/35419479_Fritz_Hoger_l 877-1949_Architektur_zwischen_Stein_
und_Stahl_Glas_und_Beton [dostęp: 12.06.2018].
2 Na temat Neues Bauen i Bauhausu zob. Ursula Muscheler, Das rotę Bauhaus. Eine Geschichte
von Hoffnung und Scheitern, Berlin 2016; Anja Baumhoff, Bauhaus [w:] Deutsche Erinnerungs-
orte. Studien zur historischen Philosophie von Pierre Nora, red. Hagen Schulze, Etienne Franęois,
Munchen 2001, s. 584-600; Aber wir sind! Wir wollen! Und wir schaffen! Von der Grofiherzoglichen
Kunstschule zur Bauhaus-Universitat. 1860-2010, Bd. 1 (1860-1945), hrsg. Frank Simon-Ritz,
Klaus-Jurgen Winkler, Gerd Zimmermann, Weimar 2010; Michael Siebenbrodt, Lutz Schóbe, Bau-
haus 1919-1933, New York 2009; Ulrike Muller, Bauhaus-Frauen: Meisterinnen in Kunst, Hand-
werk und Design. Elisabeth Sandmann, Munchen 2009; Magdalena Droste, Bauhaus 1919-1933.
Reform und Avantgarde, Koln 2006.
94
Uniwersytet Techniczny w Berlinie
ORCID:0000-0001-8083-4766
Nawiązania do tradycji nowożytnej w ceglanej
architekturze wczesnomodernistycznej
północnych Niemiec
DOI: https://doi.org/10.2688l/porta.2018.17.04
Mimo ponownego zainteresowania historii sztuki modernizmem, widocznego
od ponad dwóch dekad, definiowanie architektury modernistycznej, a zwłasz-
cza jej początków, jest do dziś przedmiotem dyskusji historycznoartystycznej1.
Wykształcony w łonie niemieckiej historii sztuki tradycyjny schemat każę za jej
początek uznawać 1918 r., co w dużej mierze podyktowane jest kontekstem
historycznym - klęską Niemiec w pierwszej wojnie światowej i upadkiem
cesarstwa Hohenzollernów. Zjawiska artystyczne o modernistycznych cechach
postrzegane są w tym kontekście jako swego rodzaju preludium, określane w nie-
mieckiej literaturze naukowej jako „architektura reformy” (Reformarchitektur),
przygotowująca grunt pod właściwą rewolucję w sztuce, związaną z koncepcjami
„nowego budowania” (Neues Bauen) i Bauhausu2. Podtrzymuje to oczywiście
jeden z mitów założycielskich Niemiec po drugiej wojnie światowej, w myśl któ-
rego awangarda nie miała nic wspólnego z ruchami narodowymi sprzed 1945 r.
1 Niniejszy artykuł powstał na podstawie mojej publikacji książkowej, zob. Rafał Makała, Między
prowincją a metropolią. Architektura Szczecina w latach 1891-1918, Szczecin 2011, oraz późniejszych
badań, prowadzonych w latach 2016-2018 w czasie pracy na stanowisku profesora historii sztuki
środkowoeuropejskiej na Uniwersytecie Technicznym w Berlinie. Fundatorowi profesury, Pełno-
mocnikowi Rządu Federalnego RFN ds. Kultury i Mediów (Beauftragte der Bundesregierung fur
Kultur und Medien), chciałbym w tym miejscu wyrazić moją wdzięczność za sfinansowanie badań.
O modernistycznej architekturze ceglanej w kontekście oeuvre Fritza Hógera pisała m.in. Claudia Tur-
tenwald w znakomitej dysertacji poświęconej temu architektowi, zob. Claudia Turtenwald-Quiring,
Fritz Hdger (1877-1949). Architekt zwischen Stein und Stahl, Glas und Beton, Munster 2004, https://
www.researchgate.net/publication/35419479_Fritz_Hoger_l 877-1949_Architektur_zwischen_Stein_
und_Stahl_Glas_und_Beton [dostęp: 12.06.2018].
2 Na temat Neues Bauen i Bauhausu zob. Ursula Muscheler, Das rotę Bauhaus. Eine Geschichte
von Hoffnung und Scheitern, Berlin 2016; Anja Baumhoff, Bauhaus [w:] Deutsche Erinnerungs-
orte. Studien zur historischen Philosophie von Pierre Nora, red. Hagen Schulze, Etienne Franęois,
Munchen 2001, s. 584-600; Aber wir sind! Wir wollen! Und wir schaffen! Von der Grofiherzoglichen
Kunstschule zur Bauhaus-Universitat. 1860-2010, Bd. 1 (1860-1945), hrsg. Frank Simon-Ritz,
Klaus-Jurgen Winkler, Gerd Zimmermann, Weimar 2010; Michael Siebenbrodt, Lutz Schóbe, Bau-
haus 1919-1933, New York 2009; Ulrike Muller, Bauhaus-Frauen: Meisterinnen in Kunst, Hand-
werk und Design. Elisabeth Sandmann, Munchen 2009; Magdalena Droste, Bauhaus 1919-1933.
Reform und Avantgarde, Koln 2006.
94