DOI Artikel:
Staręga, Magdalena: Przekształcenia gdańskich obiektów zabytkowych w pierwszej połowie XIX w. w kontekście rodzącej się myśli konserwatorskiej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0089
II. 22. Przekrój południowo-wschodniej części Ratusza
Głównomiejskiego z Wielką Salą Wety na pierwszym
piętrze, APG, Państwowy Urząd Policji Budowlanej
w Gdańsku, sygn. 15/3283, Jopengasse 37, k. 16
Do początku lat trzydziestych XIX w. w Gdańsku dominowały rozwiązania
z wykorzystaniem form klasycystycznych. Stosowano je niezależnie od pierwotnego
stylu budynku, tworząc kontrowersyj-
ne z obecnego punktu widzenia kom-
binacje stylowe (klasycyzm - gotyk
czy klasycyzm - północny renesans).
Po okresie największej popularności
klasycyzmu w gdańskiej architektu-
rze do głosu zaczęły dochodzić formy
neogotyckie, a jednocześnie uznanie
gotyku za niemiecki styl narodowy
i rozwój myśli konserwatorskiej wy-
raźnie przełożyło się na wzrost zain-
teresowania średniowiecznymi zabyt-
kami gdańskimi. Zjawiska te znalazły
wyraz w repertuarze form stosowa-
nych przy restauracjach i przebu-
dowach gotyckich budowli. Prze-
prowadzone w tym czasie w ramach
regotycyzacji przekształcenia były
wyrazem dążenia do zachowania
jedności stylowej w zgodzie z panu-
jącą ówcześnie doktryną. Nierzadko
jednak skala oraz rodzaj przeprowa-
dzonych prac sprawiały, że powsta-
wała forma, która nie przypomina-
ła budynku o pierwotnym kształcie.
Mimo że przeprowadzane wówczas
restauracje miały charakter artystycznych kreacji92, to z czasem ich twórcy dzia-
łali w sposób bardziej świadomy - nie tylko dążyli do zachowania danego stylu,
lecz także celowo wykorzystywali określone formy93.
Wraz ze wzrostem świadomości wartości architektonicznej przebudowa-
nych obiektów w drugiej połowie XIX w., jak i później, dokonano wielu prac
przywracających przekształconym już wcześniej gdańskim zabytkom pier-
wotną formę. Stało się tak w przypadku Bramy Zielonej, która odzyskała dawne
szczyty dzięki architektowi miejskiemu Lichtowi w 1886 r.94 Wieża kościoła
92 Jerzy Frycz, Neogotyk i restauracja zabytków w Polsce [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku,
Warszawa 1973, s. 181.
93 Świadome nawiązania do określonych pierwowzorów, jak np. zamek w Malborku, miały
podłoże ideowe. Jacek Friedrich postrzega przeprowadzane od początku XIX w. działania kon-
serwatorskie jako zjawisko silnie zideologizowane, zob. idem, Walka obrazów..., s. 12 i nn.
94 Keyser, Die Baugeschichte der Stadt Danzig..., s. 437, 456; zob. także: Jolanta Barton-
-Piórkowska, Zielona Brama w Gdańsku. Dzieje i funkcja [w:] Zielona Brama w Gdańsku. Materiały
89
Głównomiejskiego z Wielką Salą Wety na pierwszym
piętrze, APG, Państwowy Urząd Policji Budowlanej
w Gdańsku, sygn. 15/3283, Jopengasse 37, k. 16
Do początku lat trzydziestych XIX w. w Gdańsku dominowały rozwiązania
z wykorzystaniem form klasycystycznych. Stosowano je niezależnie od pierwotnego
stylu budynku, tworząc kontrowersyj-
ne z obecnego punktu widzenia kom-
binacje stylowe (klasycyzm - gotyk
czy klasycyzm - północny renesans).
Po okresie największej popularności
klasycyzmu w gdańskiej architektu-
rze do głosu zaczęły dochodzić formy
neogotyckie, a jednocześnie uznanie
gotyku za niemiecki styl narodowy
i rozwój myśli konserwatorskiej wy-
raźnie przełożyło się na wzrost zain-
teresowania średniowiecznymi zabyt-
kami gdańskimi. Zjawiska te znalazły
wyraz w repertuarze form stosowa-
nych przy restauracjach i przebu-
dowach gotyckich budowli. Prze-
prowadzone w tym czasie w ramach
regotycyzacji przekształcenia były
wyrazem dążenia do zachowania
jedności stylowej w zgodzie z panu-
jącą ówcześnie doktryną. Nierzadko
jednak skala oraz rodzaj przeprowa-
dzonych prac sprawiały, że powsta-
wała forma, która nie przypomina-
ła budynku o pierwotnym kształcie.
Mimo że przeprowadzane wówczas
restauracje miały charakter artystycznych kreacji92, to z czasem ich twórcy dzia-
łali w sposób bardziej świadomy - nie tylko dążyli do zachowania danego stylu,
lecz także celowo wykorzystywali określone formy93.
Wraz ze wzrostem świadomości wartości architektonicznej przebudowa-
nych obiektów w drugiej połowie XIX w., jak i później, dokonano wielu prac
przywracających przekształconym już wcześniej gdańskim zabytkom pier-
wotną formę. Stało się tak w przypadku Bramy Zielonej, która odzyskała dawne
szczyty dzięki architektowi miejskiemu Lichtowi w 1886 r.94 Wieża kościoła
92 Jerzy Frycz, Neogotyk i restauracja zabytków w Polsce [w:] Sztuka 2 połowy XIX wieku,
Warszawa 1973, s. 181.
93 Świadome nawiązania do określonych pierwowzorów, jak np. zamek w Malborku, miały
podłoże ideowe. Jacek Friedrich postrzega przeprowadzane od początku XIX w. działania kon-
serwatorskie jako zjawisko silnie zideologizowane, zob. idem, Walka obrazów..., s. 12 i nn.
94 Keyser, Die Baugeschichte der Stadt Danzig..., s. 437, 456; zob. także: Jolanta Barton-
-Piórkowska, Zielona Brama w Gdańsku. Dzieje i funkcja [w:] Zielona Brama w Gdańsku. Materiały
89