DOI Artikel:
Torbus, Tomasz: Krössinsee (zachodniopomorski Złocieniec‑Budowo) i inne narodowosocjalistyczne „zamki zakonne”. Budowa – funkcja – kostium stylowy
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0128
Tomasz Jak wiadomo, zarówno wychowanie, jak i przekaz zbrodniczej ideologii nie
Torbus pozostały zupełnie bezowocne, a zamki zakonne do dzisiaj wywołują fascyna-
cję nie tylko wśród sympatyków ruchu. Potencjał ten dostrzeżono nawet w kilku
publikacjach popularnonaukowych, w których mowa jest o ogromnym, przej-
mującym wrażeniu i o uroku tych założeń - co jednak grozi bagatelizowaniem
historii42. Dieter Bartetzko, który ze zdumieniem konstatuje, w jak „wyrafinowa-
li. 14. Wewelsburg, tzw. SS-Ehrenhalle, stan dzisiejszy,
fot. Tomasz Torbus
ny sposób” i jak „subtelnie architekci
Trzeciej Rzeszy potrafili stapiać prze-
szłość z teraźniejszością”, trafnie pod-
sumowuje to oddziaływanie. Budowle
te, według niego, nie dokonują rozróż-
nienia między bytem i pozorem, mie-
szają jedno z drugim i „łudzą ujarz-
mione społeczeństwo [...], jakoby
żyło i (zwłaszcza) umierało w świecie
odpowiadającym temu, co wylęgło się
w nadmiernie podekscytowanej fanta-
zji władców”43. W uzupełnieniu cyta-
tu można zadać sobie pytanie, jakich
środków powinno użyć demokratyczne
społeczeństwo XXI w., żeby wprawdzie
udostępnić te budowle szerokiej pub-
liczności, lecz jednocześnie pozbawić
je ich zwodniczego uroku. Dla „oswo-
jenia” różnych świadectw mordercze-
go reżimu stosuje się dziś takie środ-
ki, jak pluszowe pufy w Wewelsburgu
(ił. 14) czy jaskrawe rzeźby w Vogel-
sangu. Zdaje się jednak, że ostatecz-
nie taka banalizująca, oparta na kiczu
strategia nie może stanowić przeciwwa-
gi dla sugestywnej i hipnotycznej po-
tęgi wizualnej, jaka niewątpliwie bije
wenigen Ausnahmen, samtliche Revolutionen gescheitert, weil ihre Fiihrer nicht erkannt hatten,
dass das Wesentliche einer Revolution nicht die Machtubernahme ist, sondern die Erziehung
der Menschen”, cyt. za: Richard Saage, Utopische Profile: Widerspruche und Synthesen des 20.
Jahrhunderts, Munster 2006, s. 253.
42 Happel, Die Allgauer Ordensburg..., s. 30; Arntz, Vogelsang..s. 41, 44 i n.
43 [mit welcher] „Subtilitat Architekten im ,Dritten Reich’ Vergangenheit und Gegenwart
verschmelzen” - „tauschten der unterworfenen Gesellschaft vor [...,...]. in einer Welt zu leben
und (vor allem) zu sterben, die dem entsprach, was die iiberreizten machtgierigen Phantasien
der Machthaber ausgebriitet hatten”, cyt. za: Dieter Bartetzko, Geahnte Gotterdammerung. Die
Ordensburg Vogelsang” und ihre Herkunft aus Baugeschichte und Film [w:] Fackeltrager der
Nation..., s. 120-134, tus. 124, 134.
128
Torbus pozostały zupełnie bezowocne, a zamki zakonne do dzisiaj wywołują fascyna-
cję nie tylko wśród sympatyków ruchu. Potencjał ten dostrzeżono nawet w kilku
publikacjach popularnonaukowych, w których mowa jest o ogromnym, przej-
mującym wrażeniu i o uroku tych założeń - co jednak grozi bagatelizowaniem
historii42. Dieter Bartetzko, który ze zdumieniem konstatuje, w jak „wyrafinowa-
li. 14. Wewelsburg, tzw. SS-Ehrenhalle, stan dzisiejszy,
fot. Tomasz Torbus
ny sposób” i jak „subtelnie architekci
Trzeciej Rzeszy potrafili stapiać prze-
szłość z teraźniejszością”, trafnie pod-
sumowuje to oddziaływanie. Budowle
te, według niego, nie dokonują rozróż-
nienia między bytem i pozorem, mie-
szają jedno z drugim i „łudzą ujarz-
mione społeczeństwo [...], jakoby
żyło i (zwłaszcza) umierało w świecie
odpowiadającym temu, co wylęgło się
w nadmiernie podekscytowanej fanta-
zji władców”43. W uzupełnieniu cyta-
tu można zadać sobie pytanie, jakich
środków powinno użyć demokratyczne
społeczeństwo XXI w., żeby wprawdzie
udostępnić te budowle szerokiej pub-
liczności, lecz jednocześnie pozbawić
je ich zwodniczego uroku. Dla „oswo-
jenia” różnych świadectw mordercze-
go reżimu stosuje się dziś takie środ-
ki, jak pluszowe pufy w Wewelsburgu
(ił. 14) czy jaskrawe rzeźby w Vogel-
sangu. Zdaje się jednak, że ostatecz-
nie taka banalizująca, oparta na kiczu
strategia nie może stanowić przeciwwa-
gi dla sugestywnej i hipnotycznej po-
tęgi wizualnej, jaka niewątpliwie bije
wenigen Ausnahmen, samtliche Revolutionen gescheitert, weil ihre Fiihrer nicht erkannt hatten,
dass das Wesentliche einer Revolution nicht die Machtubernahme ist, sondern die Erziehung
der Menschen”, cyt. za: Richard Saage, Utopische Profile: Widerspruche und Synthesen des 20.
Jahrhunderts, Munster 2006, s. 253.
42 Happel, Die Allgauer Ordensburg..., s. 30; Arntz, Vogelsang..s. 41, 44 i n.
43 [mit welcher] „Subtilitat Architekten im ,Dritten Reich’ Vergangenheit und Gegenwart
verschmelzen” - „tauschten der unterworfenen Gesellschaft vor [...,...]. in einer Welt zu leben
und (vor allem) zu sterben, die dem entsprach, was die iiberreizten machtgierigen Phantasien
der Machthaber ausgebriitet hatten”, cyt. za: Dieter Bartetzko, Geahnte Gotterdammerung. Die
Ordensburg Vogelsang” und ihre Herkunft aus Baugeschichte und Film [w:] Fackeltrager der
Nation..., s. 120-134, tus. 124, 134.
128