DOI Artikel:
Melzacka, Alicja: Architektura w śródmieściu Gdyni po 1989 r. wobec tradycji modernistycznej
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.52466#0231
„raczej krępowała wyobraźnię autorów, niż ją uskrzydlała”32. Trudno o traf-
niejszą ocenę. Część fasady została wypiętrzona, lekko cofnięta w stosunku
do linii zabudowy i ujęta w rzędy nachodzących na nią balkonów o opływowych
formach. Wydaje się, że ten układ kompozycyjny jest zaczerpnięty z między-
wojennej kamienicy przy ulicy Świętojańskiej 8733. Od strony wewnętrznego
dziedzińca budynek koliduje z sąsiednimi zabudowaniami, brakuje wolnej
przestrzeni, co przeczy wszelkim zasadom modernistycznej urbanistyki. Choć
reprezentacyjna elewacja przypomina kamienicę międzywojenną w większej
skali, to jednak podobieństwo jest jedynie powierzchowne.
Transatlantyk (plac Kaszubski 19-21, inwestor: AB Inwestor Andrzej Boczek,
projekt: Archi-Tech-T Pilch & Partnerzy - Bazyli Domsta, Marcin Pilch, 2011)
jest przykładem nielicznie reprezentowanej w Gdyni zabudowy wysokościo-
wej - ma jedną kondygnację podziemną, a w najwyższym punkcie aż dwanaście
nadziemnych (il. 10). Bryła budynku ma uskokową strukturę, ulega stopnio-
wemu podwyższeniu w kierunku południowo-zachodniego narożnika, który
stanowi zamknięcie osi ulicy Świętojańskiej, a zarazem dominantę architekto-
niczną placu Kaszubskiego. W budynku wykorzystano wiele powtarzanych już
wielokrotnie rozwiązań: charakterystyczny narożnik, wyodrębnione przyziemie
(poprzez przeszklenie i wprowadzenie podcienia) czy pasowy układ elewacji
(co prawda, bardzo zmodyfikowany przez alternację typów okien). Wysunięcie
ściany osłonowej, zastosowanie wielkopowierzchniowej, przeziernej gdzienie-
gdzie ściany kurtynowej, wprowadzenie ażurowego okapu i konstrukcji stalowej
w partii dachu nadają budynkowi charakter pozornej konstrukcyjności i służą
wzbudzeniu skojarzeń z nowoczesnością i technologią.
Najbardziej prawdopodobnym źródłem inspiracji jest tu międzywojenny
budynek ZUS-u. Forma budynku oddaliła się jednak znacznie od pierwo-
wzoru - architekt poszedł o krok dalej, rozbijając zwartą bryłę i różnicując
ją przestrzennie; nadał jej tym samym znamiona dekonstruktywizmu. Trans-
atlantyk można uznać za pewnego rodzaju dekonstrukcję form modernizmu
lat trzydziestych i ich ponowne złożenie, reinterpretację.
Gdyńskie Centrum Biznesu (plac Kaszubski 8, inwestor: RB Przedsiębiorstwo
Polsko-Amerykańskie, projekt: Marian i Jacek Synakiewicz, 1998) ma rzut zbliżo-
ny do prostokąta i wysokość ośmiu kondygnacji (il. 11). Próba dopasowania bu-
dynku do otaczającej go architektury zakończyła się w tym wypadku uzyskaniem
bardzo „fasadowego” efektu. Reprezentacyjne elewacje imitować mają narożną
kamienicę. Wykazują one podobieństwo do kamienicy Hundsdorffów (projekt:
Marian Maśliński, 1933) oraz berlińskiego Mossehaus (projekt: Erich Mendelsohn,
1923). Wystarczy jednak spojrzeć na rzut budynku oraz tylną elewację, by zauwa-
żyć, że przypomina on bardziej współczesny blok mieszkalny. Czytelną formę
32 Archiwum UM Gdyni, Opinia Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej przy Zarządzie
Miasta Gdyni o projekcie koncepcyjnym budynku mieszkalno-usługowego przy placu Kaszubskim
13A/15 [...], 1999, teczka nr 37/15.
33 Na tę zależność zwróciła uwagę Sołtysik, Inspiracje międzywojenne..., s. 53.
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
231
niejszą ocenę. Część fasady została wypiętrzona, lekko cofnięta w stosunku
do linii zabudowy i ujęta w rzędy nachodzących na nią balkonów o opływowych
formach. Wydaje się, że ten układ kompozycyjny jest zaczerpnięty z między-
wojennej kamienicy przy ulicy Świętojańskiej 8733. Od strony wewnętrznego
dziedzińca budynek koliduje z sąsiednimi zabudowaniami, brakuje wolnej
przestrzeni, co przeczy wszelkim zasadom modernistycznej urbanistyki. Choć
reprezentacyjna elewacja przypomina kamienicę międzywojenną w większej
skali, to jednak podobieństwo jest jedynie powierzchowne.
Transatlantyk (plac Kaszubski 19-21, inwestor: AB Inwestor Andrzej Boczek,
projekt: Archi-Tech-T Pilch & Partnerzy - Bazyli Domsta, Marcin Pilch, 2011)
jest przykładem nielicznie reprezentowanej w Gdyni zabudowy wysokościo-
wej - ma jedną kondygnację podziemną, a w najwyższym punkcie aż dwanaście
nadziemnych (il. 10). Bryła budynku ma uskokową strukturę, ulega stopnio-
wemu podwyższeniu w kierunku południowo-zachodniego narożnika, który
stanowi zamknięcie osi ulicy Świętojańskiej, a zarazem dominantę architekto-
niczną placu Kaszubskiego. W budynku wykorzystano wiele powtarzanych już
wielokrotnie rozwiązań: charakterystyczny narożnik, wyodrębnione przyziemie
(poprzez przeszklenie i wprowadzenie podcienia) czy pasowy układ elewacji
(co prawda, bardzo zmodyfikowany przez alternację typów okien). Wysunięcie
ściany osłonowej, zastosowanie wielkopowierzchniowej, przeziernej gdzienie-
gdzie ściany kurtynowej, wprowadzenie ażurowego okapu i konstrukcji stalowej
w partii dachu nadają budynkowi charakter pozornej konstrukcyjności i służą
wzbudzeniu skojarzeń z nowoczesnością i technologią.
Najbardziej prawdopodobnym źródłem inspiracji jest tu międzywojenny
budynek ZUS-u. Forma budynku oddaliła się jednak znacznie od pierwo-
wzoru - architekt poszedł o krok dalej, rozbijając zwartą bryłę i różnicując
ją przestrzennie; nadał jej tym samym znamiona dekonstruktywizmu. Trans-
atlantyk można uznać za pewnego rodzaju dekonstrukcję form modernizmu
lat trzydziestych i ich ponowne złożenie, reinterpretację.
Gdyńskie Centrum Biznesu (plac Kaszubski 8, inwestor: RB Przedsiębiorstwo
Polsko-Amerykańskie, projekt: Marian i Jacek Synakiewicz, 1998) ma rzut zbliżo-
ny do prostokąta i wysokość ośmiu kondygnacji (il. 11). Próba dopasowania bu-
dynku do otaczającej go architektury zakończyła się w tym wypadku uzyskaniem
bardzo „fasadowego” efektu. Reprezentacyjne elewacje imitować mają narożną
kamienicę. Wykazują one podobieństwo do kamienicy Hundsdorffów (projekt:
Marian Maśliński, 1933) oraz berlińskiego Mossehaus (projekt: Erich Mendelsohn,
1923). Wystarczy jednak spojrzeć na rzut budynku oraz tylną elewację, by zauwa-
żyć, że przypomina on bardziej współczesny blok mieszkalny. Czytelną formę
32 Archiwum UM Gdyni, Opinia Komisji Urbanistyczno-Architektonicznej przy Zarządzie
Miasta Gdyni o projekcie koncepcyjnym budynku mieszkalno-usługowego przy placu Kaszubskim
13A/15 [...], 1999, teczka nr 37/15.
33 Na tę zależność zwróciła uwagę Sołtysik, Inspiracje międzywojenne..., s. 53.
Architektura
w śródmieściu
Gdyni...
231