DOI Artikel:
Chruszczyńska, Wiesława: Wystrój rzeźbiarski kościoła św. Eliasza w Lublinie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.36972#0086
80
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
załamane na krawędziach. Widoczne jest więc pokrewieństwo obu zespołów
rzeźbiarskich.
Przytoczone przykłady w analizie porównawczej stanowią wystarczający dowód
na ścisłe określenie snycerskiego warsztatu, z którego wyszły rzeźby lubelskie, tym
bardziej, że zespół rzeźb nie wykazuje wielu punktów stycznych z dorobkiem innych
warsztatów z terenu Lubelszczyzny. Rzeźby figuralne umieszczone na ambonie są
przykładem warsztatowej produkcji. Inaczej przedstawia się sprawa autorstwa
grupy w zwieńczeniu ołtarza. Wprawdzie źródła archiwalne milczą na ten temat, ale
cechy stylowe tej grupy pozwalają związać je z rzeźbą figuralną przypisaną dłutu
Plerscha, majstra znanego w poi. XVIII w. z terenu Warszawy.
Mając na uwadze, oprócz wyżej omawianych cech, koligacje rodzinne, jakie
łączyły Plerscha z rodziną Fontanów oraz powiązanie zakonów, które powstały w
tym samym czasie — (karmelici trzewiczkowi w Warszawie i Lublinie), tym bardziej
można przyjąć autorstwo Jana Jerzego Plerscha 4
THE SCULPTURAL DECORATION OF S. ELIJAH IN DUBLIN
Summary
Until the seventeenth century the Calced Carmelites had been the least numerous order among
mendicant friars. They managed to set up their own monasteries in Warsaw in Leszno, and in Lublin in
Czwartek as late as the end of the seventeenth century.
Modest records mentioning the construction of S. Elijah in Lublin permit to date its origins back to
1742. The comparative formal and stylistic analysis reveals that S. Elijah shows the same stylistic
characteristics as a group of central churches in the Lublin region (Lubartów 1733-38, Włodawa 1739-80
and Chełm 1753-63). The churches attributable to Paweł Antoni Fontana, with their central longitudinal
ground plan resemble late baroque architecture of Austrian elliptic churches from the early eighteenth
century.
34 W rok później potwierdził to prof, dr Mariusz Karpowicz w referacie pt. Główne tendencje sztuki
polskiej XVIII w., wygłoszonym na Ogólnopolskiej Sesji Naukowej, poświęconej sztuce XVIII w. w
Rzeszowie w jesieni 1978 r. Tenże badacz, idąc za hipotezą Tadeusza Mańkowskiego, uważa grupę
Zaślubiny Najświętszej Maryi Panny w kościele karmelitów bosych w Warszawie za niewątpliwe dzieło
Plerscha (głos w dyskusji nad referatem Stanisława Lorentza pt. Materiały do historii kościoła Karmelitów
Bosych na Krakowskim Przedmieściu. „Rocznik Warszawski” 3:1962 s. 56). W tejże wypowiedzi widzi
Karpowicz pokrewieństwo rzeźb w dwóch ołtarzach transeptu tegoż kościoła z warsztatem Bartłomieja
Bernatowicza, przypisując je komuś z jego pomocników. Według Jadwigi Kaczmarzyk, monografistki
Plerscha, „związek Plerscha z Bernatowiczem jest potwierdzony w r. 1730”. Jej zdaniem „brak
dostatecznych podstaw, aby przypisywać Pierschowi piękną grupę Zaślubin w kościele karmelitów w
Warszawie”. Nie podziela też wcześniejszych poglądów, by ambonę w kościele augustianów w Warszawie
i figury Ojców Kościoła tamże oraz posągi św. św. Joachima i Anny w kościele karmelitów
trzewiczkowych na Lesznie w Warszawie wiązać z Plerschem (Życic i twórczość Jana Jerzego Plerscha.
„Rocznik. Warszawski” 11:1972 s. 58, 94, 95). We wcześniejszym swym artykule potwierdza źródłowo
atrybucję Zbigniewa Hornunga, przypisującego posągi alegoryczne Flora i Zima w Ogrodzie Saskim w
Warszawie Pierschowi (Rysunki Jana Jerzego Plerscha — projekty rzeźb do Ogrodu Saskiego. „Biuletyn
Historii Sztuki” 33:1971 nr 3 s. 278).
WIESŁAWA CHRUSZCZYŃSKA
załamane na krawędziach. Widoczne jest więc pokrewieństwo obu zespołów
rzeźbiarskich.
Przytoczone przykłady w analizie porównawczej stanowią wystarczający dowód
na ścisłe określenie snycerskiego warsztatu, z którego wyszły rzeźby lubelskie, tym
bardziej, że zespół rzeźb nie wykazuje wielu punktów stycznych z dorobkiem innych
warsztatów z terenu Lubelszczyzny. Rzeźby figuralne umieszczone na ambonie są
przykładem warsztatowej produkcji. Inaczej przedstawia się sprawa autorstwa
grupy w zwieńczeniu ołtarza. Wprawdzie źródła archiwalne milczą na ten temat, ale
cechy stylowe tej grupy pozwalają związać je z rzeźbą figuralną przypisaną dłutu
Plerscha, majstra znanego w poi. XVIII w. z terenu Warszawy.
Mając na uwadze, oprócz wyżej omawianych cech, koligacje rodzinne, jakie
łączyły Plerscha z rodziną Fontanów oraz powiązanie zakonów, które powstały w
tym samym czasie — (karmelici trzewiczkowi w Warszawie i Lublinie), tym bardziej
można przyjąć autorstwo Jana Jerzego Plerscha 4
THE SCULPTURAL DECORATION OF S. ELIJAH IN DUBLIN
Summary
Until the seventeenth century the Calced Carmelites had been the least numerous order among
mendicant friars. They managed to set up their own monasteries in Warsaw in Leszno, and in Lublin in
Czwartek as late as the end of the seventeenth century.
Modest records mentioning the construction of S. Elijah in Lublin permit to date its origins back to
1742. The comparative formal and stylistic analysis reveals that S. Elijah shows the same stylistic
characteristics as a group of central churches in the Lublin region (Lubartów 1733-38, Włodawa 1739-80
and Chełm 1753-63). The churches attributable to Paweł Antoni Fontana, with their central longitudinal
ground plan resemble late baroque architecture of Austrian elliptic churches from the early eighteenth
century.
34 W rok później potwierdził to prof, dr Mariusz Karpowicz w referacie pt. Główne tendencje sztuki
polskiej XVIII w., wygłoszonym na Ogólnopolskiej Sesji Naukowej, poświęconej sztuce XVIII w. w
Rzeszowie w jesieni 1978 r. Tenże badacz, idąc za hipotezą Tadeusza Mańkowskiego, uważa grupę
Zaślubiny Najświętszej Maryi Panny w kościele karmelitów bosych w Warszawie za niewątpliwe dzieło
Plerscha (głos w dyskusji nad referatem Stanisława Lorentza pt. Materiały do historii kościoła Karmelitów
Bosych na Krakowskim Przedmieściu. „Rocznik Warszawski” 3:1962 s. 56). W tejże wypowiedzi widzi
Karpowicz pokrewieństwo rzeźb w dwóch ołtarzach transeptu tegoż kościoła z warsztatem Bartłomieja
Bernatowicza, przypisując je komuś z jego pomocników. Według Jadwigi Kaczmarzyk, monografistki
Plerscha, „związek Plerscha z Bernatowiczem jest potwierdzony w r. 1730”. Jej zdaniem „brak
dostatecznych podstaw, aby przypisywać Pierschowi piękną grupę Zaślubin w kościele karmelitów w
Warszawie”. Nie podziela też wcześniejszych poglądów, by ambonę w kościele augustianów w Warszawie
i figury Ojców Kościoła tamże oraz posągi św. św. Joachima i Anny w kościele karmelitów
trzewiczkowych na Lesznie w Warszawie wiązać z Plerschem (Życic i twórczość Jana Jerzego Plerscha.
„Rocznik. Warszawski” 11:1972 s. 58, 94, 95). We wcześniejszym swym artykule potwierdza źródłowo
atrybucję Zbigniewa Hornunga, przypisującego posągi alegoryczne Flora i Zima w Ogrodzie Saskim w
Warszawie Pierschowi (Rysunki Jana Jerzego Plerscha — projekty rzeźb do Ogrodu Saskiego. „Biuletyn
Historii Sztuki” 33:1971 nr 3 s. 278).