DOI Artikel:
Karpowicz, Mariusz: Czechowicz i Sassoferrato u warszawskich wizytek
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0115
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
MARIUSZ KARPOWICZ
CZECHOWICZ I SASSOFERRATO
U WARSZAWSKICH WIZYTEK
W pomieszczeniach nowicjatu w warszawskim klasztorne Wizytek prze-
chowywany jest obraz Niepokalane Poczęcie, rozpoznany przez piszącego
te słowa jako praca Szymona Czechowicza, dotąd nie publikowany i nie
znany1.
Autorstwo mistrza Szymona nie ulega wątpliwości. Rysunek twarzy
Madonny i aniołów, gatunek fałdowania, wreszcie sama faktura i sposób
prowadzenia pędzla są dla Czechowicza typowe. Obraz daje się beż trudu
zmieścić w jego późnej twórczości warszawskiej z lat pięćdziesiątych. Należy
tylko podkreślić dość wysoki poziom wykonania, pozwalający postawić
hipotezę o szczególnie dużym wkładzie osobistym starego mistrza, przy
mniejszym niż zazwyczaj w tych płodnych latach — udziale warsztatu.
Strona ikonograficzna także nie budzi wątpliwości, jest to w oczywisty
sposób Niepokalane Poczęcie, czego dowodzi deptany stopą wąż na kuli
ziemskiej oraz księżyc pod drugą nogą, tyle że odwrócony rogami w dół,
zgodnie z czechowiczowską praktyką w tym zakresie (il. 1).
Jeśli zatem ani sprawy autorstwa, ani sprawy ikonografii nie budzą
wątpliwości, jaki jest powód poświęcenia osobnego komunikatu wizytkowskiej
kompozycji? Otóż płótno czechowiczowskie jest dla mnie przykładem sprawy
pasjonującej, problemu znacznie szerszego niż obiegowa ikonografia czy
pomnożenie dorobku mistrza Szymona o jeszcze jedno, wprawdzie świetne,
płótno. Tym problemem jest sposób korzystania przez warszawskiego malarza
XVIII wieku z dorobku przeszłości, stosunek do tradycji artystycznej. Na
dodatek obraz wizytkowski ma, przy pozorach zupełnej pospolitości, szereg
elementów dziwnych, niezwykłych, zarówno artystycznej jak i ikonograficznej
natury, które dadzą się wytłumaczyć właśnie wpływem konkretnego, starszego
dzieła, otoczonego widocznie specjalnym szacunkiem, skoro praca mistrza
Szymona się do niego odwołuje.
1 Olej, płótno, 163 x 111 cm w świetle ramy. Matce Marii Klaudii winienem wdzięczność za
możność zbadania i fotografowania wizytkowskich zbiorów. Dziękuję też doc. Juliuszowi
Chrościckiemu za koleżeńską pomoc.
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
MARIUSZ KARPOWICZ
CZECHOWICZ I SASSOFERRATO
U WARSZAWSKICH WIZYTEK
W pomieszczeniach nowicjatu w warszawskim klasztorne Wizytek prze-
chowywany jest obraz Niepokalane Poczęcie, rozpoznany przez piszącego
te słowa jako praca Szymona Czechowicza, dotąd nie publikowany i nie
znany1.
Autorstwo mistrza Szymona nie ulega wątpliwości. Rysunek twarzy
Madonny i aniołów, gatunek fałdowania, wreszcie sama faktura i sposób
prowadzenia pędzla są dla Czechowicza typowe. Obraz daje się beż trudu
zmieścić w jego późnej twórczości warszawskiej z lat pięćdziesiątych. Należy
tylko podkreślić dość wysoki poziom wykonania, pozwalający postawić
hipotezę o szczególnie dużym wkładzie osobistym starego mistrza, przy
mniejszym niż zazwyczaj w tych płodnych latach — udziale warsztatu.
Strona ikonograficzna także nie budzi wątpliwości, jest to w oczywisty
sposób Niepokalane Poczęcie, czego dowodzi deptany stopą wąż na kuli
ziemskiej oraz księżyc pod drugą nogą, tyle że odwrócony rogami w dół,
zgodnie z czechowiczowską praktyką w tym zakresie (il. 1).
Jeśli zatem ani sprawy autorstwa, ani sprawy ikonografii nie budzą
wątpliwości, jaki jest powód poświęcenia osobnego komunikatu wizytkowskiej
kompozycji? Otóż płótno czechowiczowskie jest dla mnie przykładem sprawy
pasjonującej, problemu znacznie szerszego niż obiegowa ikonografia czy
pomnożenie dorobku mistrza Szymona o jeszcze jedno, wprawdzie świetne,
płótno. Tym problemem jest sposób korzystania przez warszawskiego malarza
XVIII wieku z dorobku przeszłości, stosunek do tradycji artystycznej. Na
dodatek obraz wizytkowski ma, przy pozorach zupełnej pospolitości, szereg
elementów dziwnych, niezwykłych, zarówno artystycznej jak i ikonograficznej
natury, które dadzą się wytłumaczyć właśnie wpływem konkretnego, starszego
dzieła, otoczonego widocznie specjalnym szacunkiem, skoro praca mistrza
Szymona się do niego odwołuje.
1 Olej, płótno, 163 x 111 cm w świetle ramy. Matce Marii Klaudii winienem wdzięczność za
możność zbadania i fotografowania wizytkowskich zbiorów. Dziękuję też doc. Juliuszowi
Chrościckiemu za koleżeńską pomoc.