DOI Artikel:
Chrościcki, Juliusz A.: O polu elekcyjnym z roku 1764
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0131
ROCZNIKI HUMANISTYCZNE
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
O POLU ELEKCYJNYM Z ROKU 1764*
Sejm elekcyjny, na którym wybrano królem stolnika litewskiego Stanisława
Poniatowskiego, trwał 2 tygodnie* 1. Familia Czartoryskich — zgodnie z pla-
nami zatwierdzonymi przez ambasadora rosyjskiego — przeprowadziła spraw-
nie wybór Stanisława Augusta. Tak, jak nakazywała tradycja, wolna elekcja
odbywała się pod gołym niebem, między Warszawą a wsią Wola in loco
electoralis.
Wolna elekcja króla polskiego, przeprowadzona viritim, należała do
fundamentalnych praw Rzeczypospolitej szlacheckiej. Odrzucona przez Kon-
stytucję 3 maja2, a przywrócona przez targowicżan3 budziła namiętne
polemiki w całej Europie już od końca XVI w.4 W wieku XVIII bezsilność
Rzeczypospolitej była oceniona krytycznie, żywiono powszechnie w Europie
niechęć do tej zasady Złotej Wolności stanu szlacheckiego5.
Biskup podkanclerzy Jerzy Albrecht Denhoff przypomniał, że „naszą
Polską Elekcyą pod niebem, w polu inter spiritus vehementes” nazwano
„cudem nad cudami świata” [podkr. — J. Ch.]6. Sam jednak.nie był
* Fragment artykułu O elekcji Stanisława Augusta, który został skrócony z powodu
ograniczeń narzuconych przez redakcję tomu. Por. uwagi: A. Ryszkiewicz. Alegorie i satyry na
kilka momentów z historii Polski przełomu XVIII i XIX w. W: Ikonografia romantyczna. Warszawa
1977 s. 228. *
1 Dyaryusz seymu convocationis [...] w Roku 1764. Warszawa 1764; S. Rembieliński.
Zebranie Dyaryuszów trzech Seymów. Warszawa 1765 (dwie edycje).
2 Historia sejmu polskiego. T. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej. Pod red. J. Michal-
skiego. Warszawa 1984 s. 407.
3 Volümina legum. T. X. Konstytucje sejmu grodzieńskiego z 1793 roku. Wyd. Z. -Kacz-
marczyk. Poznań 1952 s. 147-148, 326.
4 S. Kot. Rzeczypospolita Polska w literaturze Zachodu. Kraków 1919, passim.
s J. Fabre. Stanislas August Poniatowski et l’Europe de Lumières. Paris 1952; R. Wolo:
szyński. Polska w opiniach Francuzów XVIII wieku, Rulhière, jego współcześni. Wrocław 1966;
E. Rostworowski. Wolter i Polska. KH 75: 1968; M. H. Se rejs ki. Europa a rozbiory Polski.
Studium historiograficzne. Warszawa 1970; H. Olszewski. Historia doktryn politycznych i
prawnych. Warszawa—Poznań 1973.
6 J. A. Denhoff. Kazanie [...] Przy solennej introdukcji Reliąuiy [...] Felicissymy 27 Maia
[...]. Warszawa 1697, k. 5.
Tom XXXV, zeszyt 4 — 1987
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
O POLU ELEKCYJNYM Z ROKU 1764*
Sejm elekcyjny, na którym wybrano królem stolnika litewskiego Stanisława
Poniatowskiego, trwał 2 tygodnie* 1. Familia Czartoryskich — zgodnie z pla-
nami zatwierdzonymi przez ambasadora rosyjskiego — przeprowadziła spraw-
nie wybór Stanisława Augusta. Tak, jak nakazywała tradycja, wolna elekcja
odbywała się pod gołym niebem, między Warszawą a wsią Wola in loco
electoralis.
Wolna elekcja króla polskiego, przeprowadzona viritim, należała do
fundamentalnych praw Rzeczypospolitej szlacheckiej. Odrzucona przez Kon-
stytucję 3 maja2, a przywrócona przez targowicżan3 budziła namiętne
polemiki w całej Europie już od końca XVI w.4 W wieku XVIII bezsilność
Rzeczypospolitej była oceniona krytycznie, żywiono powszechnie w Europie
niechęć do tej zasady Złotej Wolności stanu szlacheckiego5.
Biskup podkanclerzy Jerzy Albrecht Denhoff przypomniał, że „naszą
Polską Elekcyą pod niebem, w polu inter spiritus vehementes” nazwano
„cudem nad cudami świata” [podkr. — J. Ch.]6. Sam jednak.nie był
* Fragment artykułu O elekcji Stanisława Augusta, który został skrócony z powodu
ograniczeń narzuconych przez redakcję tomu. Por. uwagi: A. Ryszkiewicz. Alegorie i satyry na
kilka momentów z historii Polski przełomu XVIII i XIX w. W: Ikonografia romantyczna. Warszawa
1977 s. 228. *
1 Dyaryusz seymu convocationis [...] w Roku 1764. Warszawa 1764; S. Rembieliński.
Zebranie Dyaryuszów trzech Seymów. Warszawa 1765 (dwie edycje).
2 Historia sejmu polskiego. T. 1: Do schyłku szlacheckiej Rzeczypospolitej. Pod red. J. Michal-
skiego. Warszawa 1984 s. 407.
3 Volümina legum. T. X. Konstytucje sejmu grodzieńskiego z 1793 roku. Wyd. Z. -Kacz-
marczyk. Poznań 1952 s. 147-148, 326.
4 S. Kot. Rzeczypospolita Polska w literaturze Zachodu. Kraków 1919, passim.
s J. Fabre. Stanislas August Poniatowski et l’Europe de Lumières. Paris 1952; R. Wolo:
szyński. Polska w opiniach Francuzów XVIII wieku, Rulhière, jego współcześni. Wrocław 1966;
E. Rostworowski. Wolter i Polska. KH 75: 1968; M. H. Se rejs ki. Europa a rozbiory Polski.
Studium historiograficzne. Warszawa 1970; H. Olszewski. Historia doktryn politycznych i
prawnych. Warszawa—Poznań 1973.
6 J. A. Denhoff. Kazanie [...] Przy solennej introdukcji Reliąuiy [...] Felicissymy 27 Maia
[...]. Warszawa 1697, k. 5.