DOI article:
Chrościcki, Juliusz A.: O polu elekcyjnym z roku 1764
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0134
132
JULIUSZ A. CHR0ŚCICK1
135 m. Wyniki tutaj podane nie pokrywają się z obliczeniami W. Kaczo-
rowskiego12, który fałszywie łączy kształt pola podczas elekcji Władysława IV
ze schematem ukazanym na miedziorycie z 1764 r. Zresztą błąd polegający na
generalizacji wyglądu pola elekcyjnego na podstawie uproszczonego schematu
z roku 1764 popełnili wcześniej T. Czacki, L. Chodźko, J. Lelewel, autorzy
Starożytności polskich z 1841 r., a za nimi powtórzył ilustrację Z. Gloger i inni.
Samo pole elekcyjne w okopach nie było ściśle wytyczone, bo okopy
zasypywano, a szopę rozbierano po każdej elekcji, oddając drewno do kościoła
św. Wawrzyńca na Woli. Nie wolno było podczas elekcji rozbierać, niszczyć
lub palić szopy bez zgody marszałka wielkiego koronnego13.
Już w XVII w. zwiedzano miejsce, „gdzie zwykle wybierają królów
polskich. Jest to piaszczysta równina, w niej jakoby mała forteca w podłużny
czworobok usypana, na długość około strzału muszkietowego”14.
Inny przekaz wyglądu pola elekcyjnego ukazuje anonimowy obraz z
dawnego Muzeum Lubomirskich we Lwowie15, obecnie depozyt Muzeum
Narodowego we Wrocławiu w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy16
(il 2). Przedstawia on widzianą z „górki” scenę audiencji nuncjusza papieskiego
w Kole rycerskim. Z prawej strony oglądamy zabudowania wsi Woli z koś-
ciołem św. Wawrzyńca, tak jakby pole elekcyjne było położone obok, a nie
w odległości kilometra17. Dookoła pola w okopach stoi szlachta z trzech
prowincji pod znakami swych województw. Odszukaniem miejsca, gdzie
znajdowało się pole elekcyjne królów polskich, zajmował się A. Wejnert18,
a następnie W. Małcużyński19. Na podstawie planu Pierre Ricaud de Tira-
gaille z roku 1762 nieznany architekt wyznaczył dla Oskara Sosnowskiego
12 Udział miast w elekcji Władysława IV. „Mówią wieki” 11: 1983 s. 14-18. Oblicza on
wielkość pola elekcyjnego w obrębie okopów na 267 x 178 m!
13 Szopa, okop i most przez Wisłę powstawały kosztem podskarbich obojga narodów. Zob.
Vol. legum t. VII s. 9; AGAD, ASK III Rachunki Nadworne. T. X k. 447, 904, 946.
14 Von Wer dum, Liske, jw. s. 120. O tradycjach „podróżnego” obozu wojskowego zob.:
T. Zarębska. Początki polskiego piśmiennictwa urbanistycznego. Wyd. 1. Warszawa 1975
s. 349 n.
15 Obraz o wymiarach 1000 x 790 mm z d. Muzeum Lubomirskich we Lwowie inw. 28;
Muzeum Śląskie we Wrocławiu inw. VIII — 197. Depozyt w Muzeum Historycznym m. st.
Warszawy nr 851. Egzemplarz ten, jeśli była jedna wersja, jest datowany po 8 maja 1765 ze
względu na order św. Stanisława w kartuszu. Obraz zamówiony przez kogoś z otoczenia prymasa.
Część napisów z obrazu.powtarza inskrypcje z „Explikacyi” na miedziorycie.
16 Repr. A. Briickner. Encyklopedia staropolska. T. 1. Warszawa 1938, il. na rys. 311-312;
M. Wallis. Obrazy Canaletta z dziejów Polski. BHS 16: 1954, il. 17; S. Kozakiewicz.
Bernardo Bellotto. T. 2. London 1972; tenże. Warszawa, jej dzieje i kultura. Warszawa 1980,
il. 187.
17 Por. plany miasta dawne i współczesne.
18 Starożytności warszawskie. Warszawa 1848, plan po s. 309.
19 Rozwój terytorialny miasta Warszawy. Warszawa 1900 s. 149. Autor błędnie sądził, że było
to pole użyte po raz pierwszy w 1587 r. i „leżało ono przy granicy miasta od strony Powązek, gdzie
obecnie znajdują się cmentarze: dwa ewangelickie, mahometański i żydowski”.
JULIUSZ A. CHR0ŚCICK1
135 m. Wyniki tutaj podane nie pokrywają się z obliczeniami W. Kaczo-
rowskiego12, który fałszywie łączy kształt pola podczas elekcji Władysława IV
ze schematem ukazanym na miedziorycie z 1764 r. Zresztą błąd polegający na
generalizacji wyglądu pola elekcyjnego na podstawie uproszczonego schematu
z roku 1764 popełnili wcześniej T. Czacki, L. Chodźko, J. Lelewel, autorzy
Starożytności polskich z 1841 r., a za nimi powtórzył ilustrację Z. Gloger i inni.
Samo pole elekcyjne w okopach nie było ściśle wytyczone, bo okopy
zasypywano, a szopę rozbierano po każdej elekcji, oddając drewno do kościoła
św. Wawrzyńca na Woli. Nie wolno było podczas elekcji rozbierać, niszczyć
lub palić szopy bez zgody marszałka wielkiego koronnego13.
Już w XVII w. zwiedzano miejsce, „gdzie zwykle wybierają królów
polskich. Jest to piaszczysta równina, w niej jakoby mała forteca w podłużny
czworobok usypana, na długość około strzału muszkietowego”14.
Inny przekaz wyglądu pola elekcyjnego ukazuje anonimowy obraz z
dawnego Muzeum Lubomirskich we Lwowie15, obecnie depozyt Muzeum
Narodowego we Wrocławiu w Muzeum Historycznym m. st. Warszawy16
(il 2). Przedstawia on widzianą z „górki” scenę audiencji nuncjusza papieskiego
w Kole rycerskim. Z prawej strony oglądamy zabudowania wsi Woli z koś-
ciołem św. Wawrzyńca, tak jakby pole elekcyjne było położone obok, a nie
w odległości kilometra17. Dookoła pola w okopach stoi szlachta z trzech
prowincji pod znakami swych województw. Odszukaniem miejsca, gdzie
znajdowało się pole elekcyjne królów polskich, zajmował się A. Wejnert18,
a następnie W. Małcużyński19. Na podstawie planu Pierre Ricaud de Tira-
gaille z roku 1762 nieznany architekt wyznaczył dla Oskara Sosnowskiego
12 Udział miast w elekcji Władysława IV. „Mówią wieki” 11: 1983 s. 14-18. Oblicza on
wielkość pola elekcyjnego w obrębie okopów na 267 x 178 m!
13 Szopa, okop i most przez Wisłę powstawały kosztem podskarbich obojga narodów. Zob.
Vol. legum t. VII s. 9; AGAD, ASK III Rachunki Nadworne. T. X k. 447, 904, 946.
14 Von Wer dum, Liske, jw. s. 120. O tradycjach „podróżnego” obozu wojskowego zob.:
T. Zarębska. Początki polskiego piśmiennictwa urbanistycznego. Wyd. 1. Warszawa 1975
s. 349 n.
15 Obraz o wymiarach 1000 x 790 mm z d. Muzeum Lubomirskich we Lwowie inw. 28;
Muzeum Śląskie we Wrocławiu inw. VIII — 197. Depozyt w Muzeum Historycznym m. st.
Warszawy nr 851. Egzemplarz ten, jeśli była jedna wersja, jest datowany po 8 maja 1765 ze
względu na order św. Stanisława w kartuszu. Obraz zamówiony przez kogoś z otoczenia prymasa.
Część napisów z obrazu.powtarza inskrypcje z „Explikacyi” na miedziorycie.
16 Repr. A. Briickner. Encyklopedia staropolska. T. 1. Warszawa 1938, il. na rys. 311-312;
M. Wallis. Obrazy Canaletta z dziejów Polski. BHS 16: 1954, il. 17; S. Kozakiewicz.
Bernardo Bellotto. T. 2. London 1972; tenże. Warszawa, jej dzieje i kultura. Warszawa 1980,
il. 187.
17 Por. plany miasta dawne i współczesne.
18 Starożytności warszawskie. Warszawa 1848, plan po s. 309.
19 Rozwój terytorialny miasta Warszawy. Warszawa 1900 s. 149. Autor błędnie sądził, że było
to pole użyte po raz pierwszy w 1587 r. i „leżało ono przy granicy miasta od strony Powązek, gdzie
obecnie znajdują się cmentarze: dwa ewangelickie, mahometański i żydowski”.