DOI article:
Chrościcki, Juliusz A.: O polu elekcyjnym z roku 1764
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0138
136
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
skim, obok innych widoków rezydencjonalnego miasta Stanisława Augusta31
(il. 4). Kiedy byłem jeszcze studentem, A. Ryszkiewicz opublikował znakomitą
książkę pt. Polski portret zbiorowy, gdzie m.in. podkreślił znaczenie obu wersji
Elekcji Stanisława Augusta32, a także kopii z II wersji pędzla Franciszka
Paderewskiego z lat 1795-1796, spalonej w czasie powstania warszawskiego33.
Pierwsza wersja Bellotta musiała być skrytykowana przez szlachtę, jak
i przez króla, i znalazła' się ostatecznie w posiadaniu faworyta królewskiego
Franciszka Rzewuskiego, marszałka nadwornego koronnego w latach 1775—
1783 (il. 3). Zadziwia w I wersji niekonsekwencja w przedstawieniu prymasa,
który wyrusza na objazd województw i ogląda nieuzasadnioną niczym radość
szlachty i wiwaty na cześć króla... przed nominacją.
Dopiero na II wersji Elekcji prymas powraca czterokonnym faetonem do
szopy, co podkreśla inskrypcja na obrazie: „Portret Prymasa Łubieńskiego,
objeżdżającego kasztelanów, aby proklamować króla, w miarę jak Marszałek
sejmu elekcyjnego Sosnowski, którego portret się widzi pod nr 2, otrzymuje
podpisane sufragia, jak to jest pokazane wówczas wręczanie zwoju sufragiów
płockich z ręki kasztelana płockiego Podoskiego, którego portret widzi się pod
nr 3” (il. 4). Nie była to zwykła zmiana kompozycyjna jedynie dla zapre-
zentowania portretów pierwszoplanowych uczestników wydarzeń, ponieważ
uprawdopodobniona została w ten sposób najważniejsza czynność w dniu
6 września, to jest wręczanie sufragiów (według relacji sejmowych odbierał je
prymas, a liczenie odbywało się w szopie!). Elekcja Bellotta z roku 1778
podkreślała legalność odbioru Stanisława Augusta 7 września 1764 r., której to
rocznicę obchodzono później uroczyście. Malarz jedynie w celach propa-
gandowych napisał, iż zmian dokonał po otrzymaniu „nouvelles lumières” (I
wersja) lub „dernières relations et documents” (II wersja). Oba obrazy Bellotta
powtarzały ukośne ujęcie pola „z górki” (il. 3, 4) według malarza^ anoni-
mowego (il. 2), a były zależne od tradycji obrazowej elekcji, zwłaszcza
kompozycji obrazu Marco Allessandriego34 i nie mogły być — jak sądzono —
echem batalistycznych obrazów J. A. Thielego35. Realistyczno-propagandowe
podejście Bellotta umożliwiało mu zaprezentowanie rzeczywistej przestrzeni
31 A. Rottermund. Zamek Warszawski. Funkcje i treści rezydencji monarszej XV11I wieku
(w druku). Tamże obszerna interpretacja obrazu, dekoracji sali i problematyka rekonstrukcji.
32 Wrocław—Warszawa—Kraków 1961 s. 22.
33 Tamże; tenże. Paderewski Franciszek (ok. 1767-1819). W: Polski słownik biograficzny.
T. 24. Wrocław 1979 s. 795.
34 A. Rottermund. Historia i Sztuka. „Polska” 1978 nr 2 s. 28, 49; K. Sroczyńska,
J. Jaworska. Widoki Zamku Królewskiego w Warszawie. Materiały ikonograficzne w malarstwie,
rysunku i grafice (1-581-1939). Warszawa 1985 nr kat. 143.
35 H. Menz. Bellotto — Ausklang in Wien. „Drezdener Kunstblatter” 9: 1965 H. 9
s. 130-133.
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
skim, obok innych widoków rezydencjonalnego miasta Stanisława Augusta31
(il. 4). Kiedy byłem jeszcze studentem, A. Ryszkiewicz opublikował znakomitą
książkę pt. Polski portret zbiorowy, gdzie m.in. podkreślił znaczenie obu wersji
Elekcji Stanisława Augusta32, a także kopii z II wersji pędzla Franciszka
Paderewskiego z lat 1795-1796, spalonej w czasie powstania warszawskiego33.
Pierwsza wersja Bellotta musiała być skrytykowana przez szlachtę, jak
i przez króla, i znalazła' się ostatecznie w posiadaniu faworyta królewskiego
Franciszka Rzewuskiego, marszałka nadwornego koronnego w latach 1775—
1783 (il. 3). Zadziwia w I wersji niekonsekwencja w przedstawieniu prymasa,
który wyrusza na objazd województw i ogląda nieuzasadnioną niczym radość
szlachty i wiwaty na cześć króla... przed nominacją.
Dopiero na II wersji Elekcji prymas powraca czterokonnym faetonem do
szopy, co podkreśla inskrypcja na obrazie: „Portret Prymasa Łubieńskiego,
objeżdżającego kasztelanów, aby proklamować króla, w miarę jak Marszałek
sejmu elekcyjnego Sosnowski, którego portret się widzi pod nr 2, otrzymuje
podpisane sufragia, jak to jest pokazane wówczas wręczanie zwoju sufragiów
płockich z ręki kasztelana płockiego Podoskiego, którego portret widzi się pod
nr 3” (il. 4). Nie była to zwykła zmiana kompozycyjna jedynie dla zapre-
zentowania portretów pierwszoplanowych uczestników wydarzeń, ponieważ
uprawdopodobniona została w ten sposób najważniejsza czynność w dniu
6 września, to jest wręczanie sufragiów (według relacji sejmowych odbierał je
prymas, a liczenie odbywało się w szopie!). Elekcja Bellotta z roku 1778
podkreślała legalność odbioru Stanisława Augusta 7 września 1764 r., której to
rocznicę obchodzono później uroczyście. Malarz jedynie w celach propa-
gandowych napisał, iż zmian dokonał po otrzymaniu „nouvelles lumières” (I
wersja) lub „dernières relations et documents” (II wersja). Oba obrazy Bellotta
powtarzały ukośne ujęcie pola „z górki” (il. 3, 4) według malarza^ anoni-
mowego (il. 2), a były zależne od tradycji obrazowej elekcji, zwłaszcza
kompozycji obrazu Marco Allessandriego34 i nie mogły być — jak sądzono —
echem batalistycznych obrazów J. A. Thielego35. Realistyczno-propagandowe
podejście Bellotta umożliwiało mu zaprezentowanie rzeczywistej przestrzeni
31 A. Rottermund. Zamek Warszawski. Funkcje i treści rezydencji monarszej XV11I wieku
(w druku). Tamże obszerna interpretacja obrazu, dekoracji sali i problematyka rekonstrukcji.
32 Wrocław—Warszawa—Kraków 1961 s. 22.
33 Tamże; tenże. Paderewski Franciszek (ok. 1767-1819). W: Polski słownik biograficzny.
T. 24. Wrocław 1979 s. 795.
34 A. Rottermund. Historia i Sztuka. „Polska” 1978 nr 2 s. 28, 49; K. Sroczyńska,
J. Jaworska. Widoki Zamku Królewskiego w Warszawie. Materiały ikonograficzne w malarstwie,
rysunku i grafice (1-581-1939). Warszawa 1985 nr kat. 143.
35 H. Menz. Bellotto — Ausklang in Wien. „Drezdener Kunstblatter” 9: 1965 H. 9
s. 130-133.