DOI Artikel:
Rottermund, Andrzej: O warszawskiej galerii obrazów Wincentego Potockiego
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0154
152
ANDRZEJ ROTTERMUND
unikalnego wydawnictwa4. Daje ono doskonałe wyobrażenie o zbiorze dzieł
sztuki Potockiego, szczególnie o galerii malarstwa.
Wincenty Potocki od początku swej kariery związany był ściśle z królem
Stanisławem Augustem. W 1776 r. poślubił jego siostrzenicę Urszulę Za-
moyską. Z królem dzielił poglądy polityczne, jak i zamiłowanie do kolek-
cjonerstwa. W gromadzeniu zbiorów artystycznych i kształtowaniu smaku
pomocne mu były dłuższe pobyty zagraniczne w 1774, w 1777 i w 1778 r.,
w czasie których dokonywał zakupów do tworzonego w Warszawie Muséum
Potocianum5. Dzieła sztuki, księgozbiór, kolekcja numizmatyczna, mapy
i instrumenty naukowe stanowić miały w intencji Potockiego usystematy-
zowaną kolekcję — przybytek rodzinnej chwały rodu Potockich, stąd zapewne,
nawiązująca do wcześniejszego projektu Michała Mniszcha Muséum Polo-
nicum, nazwa dla muzealnej kolekcji Potockich6.
Siedzibą Muséum Potocianum był warszawski pałac Wincentego Potoc-
kiego przy ul. Leszno (nr hip. 661). Budynek ten, zachowany szczęśliwie do
dzisiaj, wzniesiony był kosztem Potockiego w latach 1777-1778. Należał do
niego w latach osiemdziesiątych, by już przed rokiem 1792 przejść w posiada-
nie rodziny Działyńskich7. Przed tym więc rokiem Wincenty Potocki przewieźć
musiał swe bogate zbiory do rodzinnych posiadłości na ziemiach wschodnich,
przypuszczalnie do Niemirowa i Kowalówki. Nim jednak do tego doszło
urządzał muzeum w pałacu przy ul. Leszno. Przebywający w Warszawie
w 1778 r. Johann Bernoulli był świadkiem rozmieszczania zbiorów w wykań-
czanych w tym czasie pałacowych wnętrzach.
4 J.P. Marandel. Boucher et l’Europe. W: François Boucher 1703-1770. Katalog wystawy.
Galeries nationales du Grand Palais. Paris 1986 s. 92-94. Egzemplarz katalogu znajduje się
w Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie w Hadze, a kopia kserograficza w zbiorach
dokumentacyjnych Frick Collection w Nowym Jorku. Pełny zapis karty tytułowej katalogu brzmi:
Catalogue des dessins, tableaux, miniatures, estampes, marbres, porcelaines, instrument [sic!] de
phisique et de mathèmathique, et autres curiosités. Contenues dans le Cabinet de S.E. Mr. le Comte
Vincent Potocki, Duc de Zbaraż, Seigneur de Brody, Leszniów, Stanislawczyk, Radziwilow, Otenia,
Oboduwka, Niemirow, et autres Lieux. Grand Chambellan de Pologne, Lieutenant Général des
Armées et premier Colonel des Gardes du Corps a cheval de S.M. Starostę Gouverneur de Lublin,
Krempiec, Chrzczonow, Zemborzyce, Piotrkow, etc. Chevalier des ordres de l'Aigle Blanc, et de St.
Stanislas. Mis en ordre par Henri Amiet, son Secrétaire et Bibliothécaire en sa Bibliothèque
à Varsovie. A Varsovie. Chez P. Dufour Imprimeur du Roi et de la République. M.DCC.LXXX.
U góry karty tytułowej znajduje się napisane odręcznie atramentem nazwisko „Smuglewicz”. Być
może więc egzemplarz należał do malarza Franciszka Smuglewicza.
5 Szczygielski, jw. s. 227.
6 Na zbiory artystyczne Potockiego zwrócił uwagę po raz pierwszy Andrzej Ryszkiewicz na
marginesie swej pracy o portretach polskich malowanych przez Antoniego Graffa, wspominając
fakt, że zalążkiem wybitnej kolekcji Krzysztofa i Antoniego braci Urbanowskich była zakupiona
od Wincentego Potockiego część biblioteki i cały zbiór numizmatyczny. Por. Antona Graffa
portrety Polaków. W: Zbieracze i obrazy. Warszawa 1972 s. 206.
7 M. Kwiatkowski. Architektura pałacowa i willowa w Warszawie XVIII w. W: Warszawa
XVIII wieku. Warszawa 1975 s. 121-123; AGAD. W. Ek. 15, Taryfa Warszawy z 1792 r.
ANDRZEJ ROTTERMUND
unikalnego wydawnictwa4. Daje ono doskonałe wyobrażenie o zbiorze dzieł
sztuki Potockiego, szczególnie o galerii malarstwa.
Wincenty Potocki od początku swej kariery związany był ściśle z królem
Stanisławem Augustem. W 1776 r. poślubił jego siostrzenicę Urszulę Za-
moyską. Z królem dzielił poglądy polityczne, jak i zamiłowanie do kolek-
cjonerstwa. W gromadzeniu zbiorów artystycznych i kształtowaniu smaku
pomocne mu były dłuższe pobyty zagraniczne w 1774, w 1777 i w 1778 r.,
w czasie których dokonywał zakupów do tworzonego w Warszawie Muséum
Potocianum5. Dzieła sztuki, księgozbiór, kolekcja numizmatyczna, mapy
i instrumenty naukowe stanowić miały w intencji Potockiego usystematy-
zowaną kolekcję — przybytek rodzinnej chwały rodu Potockich, stąd zapewne,
nawiązująca do wcześniejszego projektu Michała Mniszcha Muséum Polo-
nicum, nazwa dla muzealnej kolekcji Potockich6.
Siedzibą Muséum Potocianum był warszawski pałac Wincentego Potoc-
kiego przy ul. Leszno (nr hip. 661). Budynek ten, zachowany szczęśliwie do
dzisiaj, wzniesiony był kosztem Potockiego w latach 1777-1778. Należał do
niego w latach osiemdziesiątych, by już przed rokiem 1792 przejść w posiada-
nie rodziny Działyńskich7. Przed tym więc rokiem Wincenty Potocki przewieźć
musiał swe bogate zbiory do rodzinnych posiadłości na ziemiach wschodnich,
przypuszczalnie do Niemirowa i Kowalówki. Nim jednak do tego doszło
urządzał muzeum w pałacu przy ul. Leszno. Przebywający w Warszawie
w 1778 r. Johann Bernoulli był świadkiem rozmieszczania zbiorów w wykań-
czanych w tym czasie pałacowych wnętrzach.
4 J.P. Marandel. Boucher et l’Europe. W: François Boucher 1703-1770. Katalog wystawy.
Galeries nationales du Grand Palais. Paris 1986 s. 92-94. Egzemplarz katalogu znajduje się
w Rijksbureau voor Kunsthistorische Documentatie w Hadze, a kopia kserograficza w zbiorach
dokumentacyjnych Frick Collection w Nowym Jorku. Pełny zapis karty tytułowej katalogu brzmi:
Catalogue des dessins, tableaux, miniatures, estampes, marbres, porcelaines, instrument [sic!] de
phisique et de mathèmathique, et autres curiosités. Contenues dans le Cabinet de S.E. Mr. le Comte
Vincent Potocki, Duc de Zbaraż, Seigneur de Brody, Leszniów, Stanislawczyk, Radziwilow, Otenia,
Oboduwka, Niemirow, et autres Lieux. Grand Chambellan de Pologne, Lieutenant Général des
Armées et premier Colonel des Gardes du Corps a cheval de S.M. Starostę Gouverneur de Lublin,
Krempiec, Chrzczonow, Zemborzyce, Piotrkow, etc. Chevalier des ordres de l'Aigle Blanc, et de St.
Stanislas. Mis en ordre par Henri Amiet, son Secrétaire et Bibliothécaire en sa Bibliothèque
à Varsovie. A Varsovie. Chez P. Dufour Imprimeur du Roi et de la République. M.DCC.LXXX.
U góry karty tytułowej znajduje się napisane odręcznie atramentem nazwisko „Smuglewicz”. Być
może więc egzemplarz należał do malarza Franciszka Smuglewicza.
5 Szczygielski, jw. s. 227.
6 Na zbiory artystyczne Potockiego zwrócił uwagę po raz pierwszy Andrzej Ryszkiewicz na
marginesie swej pracy o portretach polskich malowanych przez Antoniego Graffa, wspominając
fakt, że zalążkiem wybitnej kolekcji Krzysztofa i Antoniego braci Urbanowskich była zakupiona
od Wincentego Potockiego część biblioteki i cały zbiór numizmatyczny. Por. Antona Graffa
portrety Polaków. W: Zbieracze i obrazy. Warszawa 1972 s. 206.
7 M. Kwiatkowski. Architektura pałacowa i willowa w Warszawie XVIII w. W: Warszawa
XVIII wieku. Warszawa 1975 s. 121-123; AGAD. W. Ek. 15, Taryfa Warszawy z 1792 r.