DOI article:
Rudkowski, Tadeusz Maria: Dwa mało znane polonica niemieckie
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0188
186
TADEUSZ RUDKOWSKI
materiałami ikonograficznymi, mógł posłużyć się którymś z wydawnictw
niemieckich w rodzaju G.N. Raspego3, ilustrujących umundurowanie różnych
formacji Wojska Polskiego. Jest rzeczą prawdopodobną, że jego uwagę zwrócił
na siebie kawalerzysta, który na rycinie trzymał opartą o ziemię lancę.
Wystarczyło zamienić ją na kosę i już można było figurkę nazwać kosynierem.
Kawaleria Narodowa była oczywiście wyposażona w szable, które noszono
przytroczone do pasâ po stronie lewej. Druga szabla figurki to już produkt
wyobraźni projektanta. W rezultacie tej mistyfikacji utrwalona w cynie postać
polskiego kosyniera niewiele miała wspólnego z rzeczywistym wyglądem
żołnierzy Tadeusza Kościuszki.
Również z kolekcji Ortmanna pochodzi druga prezentowana przez nas
figurka przedstawiająca polskiego kosyniera, a ściślej mówiąc — chorążego tej
formacji, ale już z czasów powstania listopadowego4. Odlana podobnie jak
i poprzednia w cynie, jest od tamtej nieco większa (wys. 12 cm). Natomiast
techniką odlewania, kompozycją postaci i dokładnością modelunku po-
szczególnych fragmentów stroju i uzbrojenia góruje znacznie nad produktem
warsztatu Weyganga. Kosynier odziany w wiernie odtworzony strój kra-
kowski, na krótką sukmanę spiętą pasem z brzękadłami ma narzuconą
kierezję, otwartą z przodu. Głowę nakrywa rogatywka z piórami. Na nogach
buty, tzw. zborkowe. Uzbrojenie stanowi trzymana w prawej ręce kosa
osadzona „na sztorc” oraz zatknięty za pas topór. Ręką lewą wznosi osadzony
na krótkim drzewcu sztandar z wyhaftowanym plastycznie orłem. Wszystko tu
jest logicznie uzasadnione i zgodne z posiadanymi. przez nas informacjami
o umundurowaniu wojsk powstańczych (il. 2).
Na dolnej powierzchni podstawki znajduje się sygnatura warsztatowa
LORENZ. Na jej podstawie Ortmann przypisał tą figurkę Johannowi Gott-
lobowi Lorenzowi z Fürth, małego miasteczka w Bawarii, położonego
w sąsiedztwie Norymbergi. Oba miasta stanowiły od drugiej połowy XVIII w.
ośrodki europejskiej produkcji żołnierzyków cynowych. J.G. Lorenz był obok
J.W. Ammona najwybitniejszym producentem figurek cynowych w Fürth.
Mamy jednak wątpliwości co do prawidłowości tej atrybucji. Przede wszystkim
bawarski konwisarz sygnował swoje wytwory literą „L”, a na omawianej
figurce widnieje pełne nazwisko. Wobec jednak bardzo małej liczby obiektów
z tego warsztatu dochowanych do naszych czasów, nie można wykluczyć
ewentualności stosowania dwóch różnych sygnatur przez tego konwisarza.
Przeciw autorstwu J.G. Lorenza przemawiają natomiast jednoznacznie
nieliczne dane biograficzne zebrane przez Erwina Hintzego. Ten niezwykle
sumienny badacz odszukał dokument poświadczający nabycie przez Lorentza
praw mistrzowskich w Fürth, datowany 11 X 1753 r.5 Ponieważ w chwili
3 Accurate Vorstellung des Kôniglich Polnischen Armee. Niirnberg 1781.
4 Ortmann. Zinnfiguren, il. 44.
5 Die Deutschen s. 190.
TADEUSZ RUDKOWSKI
materiałami ikonograficznymi, mógł posłużyć się którymś z wydawnictw
niemieckich w rodzaju G.N. Raspego3, ilustrujących umundurowanie różnych
formacji Wojska Polskiego. Jest rzeczą prawdopodobną, że jego uwagę zwrócił
na siebie kawalerzysta, który na rycinie trzymał opartą o ziemię lancę.
Wystarczyło zamienić ją na kosę i już można było figurkę nazwać kosynierem.
Kawaleria Narodowa była oczywiście wyposażona w szable, które noszono
przytroczone do pasâ po stronie lewej. Druga szabla figurki to już produkt
wyobraźni projektanta. W rezultacie tej mistyfikacji utrwalona w cynie postać
polskiego kosyniera niewiele miała wspólnego z rzeczywistym wyglądem
żołnierzy Tadeusza Kościuszki.
Również z kolekcji Ortmanna pochodzi druga prezentowana przez nas
figurka przedstawiająca polskiego kosyniera, a ściślej mówiąc — chorążego tej
formacji, ale już z czasów powstania listopadowego4. Odlana podobnie jak
i poprzednia w cynie, jest od tamtej nieco większa (wys. 12 cm). Natomiast
techniką odlewania, kompozycją postaci i dokładnością modelunku po-
szczególnych fragmentów stroju i uzbrojenia góruje znacznie nad produktem
warsztatu Weyganga. Kosynier odziany w wiernie odtworzony strój kra-
kowski, na krótką sukmanę spiętą pasem z brzękadłami ma narzuconą
kierezję, otwartą z przodu. Głowę nakrywa rogatywka z piórami. Na nogach
buty, tzw. zborkowe. Uzbrojenie stanowi trzymana w prawej ręce kosa
osadzona „na sztorc” oraz zatknięty za pas topór. Ręką lewą wznosi osadzony
na krótkim drzewcu sztandar z wyhaftowanym plastycznie orłem. Wszystko tu
jest logicznie uzasadnione i zgodne z posiadanymi. przez nas informacjami
o umundurowaniu wojsk powstańczych (il. 2).
Na dolnej powierzchni podstawki znajduje się sygnatura warsztatowa
LORENZ. Na jej podstawie Ortmann przypisał tą figurkę Johannowi Gott-
lobowi Lorenzowi z Fürth, małego miasteczka w Bawarii, położonego
w sąsiedztwie Norymbergi. Oba miasta stanowiły od drugiej połowy XVIII w.
ośrodki europejskiej produkcji żołnierzyków cynowych. J.G. Lorenz był obok
J.W. Ammona najwybitniejszym producentem figurek cynowych w Fürth.
Mamy jednak wątpliwości co do prawidłowości tej atrybucji. Przede wszystkim
bawarski konwisarz sygnował swoje wytwory literą „L”, a na omawianej
figurce widnieje pełne nazwisko. Wobec jednak bardzo małej liczby obiektów
z tego warsztatu dochowanych do naszych czasów, nie można wykluczyć
ewentualności stosowania dwóch różnych sygnatur przez tego konwisarza.
Przeciw autorstwu J.G. Lorenza przemawiają natomiast jednoznacznie
nieliczne dane biograficzne zebrane przez Erwina Hintzego. Ten niezwykle
sumienny badacz odszukał dokument poświadczający nabycie przez Lorentza
praw mistrzowskich w Fürth, datowany 11 X 1753 r.5 Ponieważ w chwili
3 Accurate Vorstellung des Kôniglich Polnischen Armee. Niirnberg 1781.
4 Ortmann. Zinnfiguren, il. 44.
5 Die Deutschen s. 190.