Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (35.1987)

254

ALEKSANDRA MELBECHOWSKA-LUTY

terystycznych utworów De Laveaux; pomylił się tylko w odczytaniu wątku
tematycznego. Sądził bowiem, że jest to scena pożaru, a czerwienie i żółcie
jarzące się wśród mroku brał za łunę ognia15.
Oprócz impulsów paryskich i osobistych przeżyć, w pierwszym roku
pobytu we Francji, jeszcze inne przyczyny określiły ten rozdział twórczości De
Laveaux. Wpłynęły nań ogólne tendencje psychologiczne i kulturowe, jakie
nurtowały pokolenie modernistów, ówczesne „dzieci wieku”. Znakomitą
analizę poglądów, dokonań i frustracji twórców końca XIX wieku prze-
prowadził K. Wyka. Uczony ten zreferował różne odcienie programu moder-
nistów — wywodzące się z ducha neoromantyzmu — m. in. ich charakte-
rystyczne „formy uczuciowości”, poczucie beznadziejności, udręki tworzenia
i egzystencji. „Parę było furt w kraju modernistycznego cierpienia. Najpierw
pragnienie użycia, rozpaczliwy hedonizm, po drugie pragnienie nicości
w postaci nirwany lub śmierci, po trzecie eschatologia rozpaczy, po czwarte
programowy spirytualizm, wreszcie walczący, dynamiczny estetyzm”16.
Echa takich odczuć i nastrojów przewijają się w niejednym dziele De La-
veaux — w Judycie i bretońskich widokach morza z topielcem leżącym na
brzegu, w mrocznych nokturnach i ostatnim dramatycznym autoportrecie.

15 Ludwik De Laveaux. W: Wielka Encyklopedia Powszechna Ilustrowana. T. 15. Warszawa
1895 s. 270.
16 Młoda Polska. T. 1: Modernizm polski. Kraków 1977 s. 87.