DOI Artikel:
Banaś, Paweł: "Wyroby nowoczesne" w zbiorach Juliana I. Nowaka
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0316
314
PAWEŁ BANAŚ
przełomu stuleci zabrakło miejsca na krakowskiej wystawie. Wśród nich
zainteresować nas mogą -zwłaszcza talerze mało znanej firmy „Holland”
w Utrechcie35 (ił. 6). Nowak dzięki licznym osobistym kontaktom i częstym
podróżom miał dobrą orientację w aktualnych dokonaniach europejskiej
ceramiki. Wiele przedmiotów do kolekcji pozyskiwał po prostu w miejscu ich
powstania; w Paryżu, Londynie czy Kopenhadze. Tym bardziej znamienne
wydaje się, że w Wiedniu, do którego przecież jeździł bardzo często, nie
znajdował w zasadzie niczego godnego szczególniejszej uwagi36. Wyroby
Wiener Werkstâtte, projekty M. Powolnego i jego kręgu nie mieściły się
bowiem w nurcie owego twórczego dialogu z wielką tradycją ceramiki Orientu.
Dialog ten zdaje się fascynować go nie mniej niż uroda poszczególnych
przedmiotów, i dlatego właśnie zbiory swe pokazuje jako całość, w której obok
małych arcydzieł z czasów dynastii Sung znajdują się fajansowe talerze z Delft,
a perskie flakony sąsiadują z kamionką kopenhaską37. Nie wiemy, czy jego
intencje, które z perspektywy półwiecza wydają się nam oczywiste, zdołali
właściwie odczytać zwiedzający tłumnie krakowską wystawę38. Czy nie
przeważali wśród nich ci, którzy „widzą, wszystko osobno”, którym pozornie
eklektyczny i niezborny fragment ekspozycji wydal się wyłącznie sprawą
kaprysu czy przypadku? Tak czy inaczej zdołał Nowak zgromadzić nie tylko
jedyną tego rodzaju kolekcję w Polsce, jak zbiory chińskiej ceramiki określały
współczesne komentarze, lecz także, jakby mimochodem, nieliczne, lecz
znakomite przykłady „wyrobów nowoczesnych”, o czym, jak i o wielu innych
jego zasługach zbyt szybko zapomniano.
35 „Talerz duży o ornamencie różnokolorowym, na którym to tle trzy czarne jaskółki” —
Inwentarz w dziale Europejskie” poz. 7. (Drugiego talerza tej samej firmy Inwentarz nie
uwzględnia). Podstawowe informacje o wytwórni zob.: H. E. van Gel der. De toegepaste Kunst in
Nederland. Rotterdam 1923 s. 38.
36 Jedyną zachowaną ceramiką wiedeńską jest żardiniera, wyrób Vereinigte Wiener und
Gmundner Keramik z ok. 1918 r.; por. W. Neuwirth. Wiener Ker arnik. Historismus. Jugendstill.
Art Déco. Braunschweig 1974, il. 207.
37 We wstępie do Katalogu wystawy (s. 7) F. Kopera podkreślał, że ceramikę wystawiano
kolekcjami prywatnymi na życzenie właścicieli.
38 Sygnalizowanym na tym miejscu związkom nowoczesnej ceramiki europejskiej z tradycją
Orientu poświęcono w ostatnich kilkunastu latach wieje uwagi, zob. zwłaszcza artykuły —
H. Wakefielda, S. Wichmanna i innych w: S. Wichmann. Weltkulturen und moderne Kunst.
München 1972 s. 334-387.
PAWEŁ BANAŚ
przełomu stuleci zabrakło miejsca na krakowskiej wystawie. Wśród nich
zainteresować nas mogą -zwłaszcza talerze mało znanej firmy „Holland”
w Utrechcie35 (ił. 6). Nowak dzięki licznym osobistym kontaktom i częstym
podróżom miał dobrą orientację w aktualnych dokonaniach europejskiej
ceramiki. Wiele przedmiotów do kolekcji pozyskiwał po prostu w miejscu ich
powstania; w Paryżu, Londynie czy Kopenhadze. Tym bardziej znamienne
wydaje się, że w Wiedniu, do którego przecież jeździł bardzo często, nie
znajdował w zasadzie niczego godnego szczególniejszej uwagi36. Wyroby
Wiener Werkstâtte, projekty M. Powolnego i jego kręgu nie mieściły się
bowiem w nurcie owego twórczego dialogu z wielką tradycją ceramiki Orientu.
Dialog ten zdaje się fascynować go nie mniej niż uroda poszczególnych
przedmiotów, i dlatego właśnie zbiory swe pokazuje jako całość, w której obok
małych arcydzieł z czasów dynastii Sung znajdują się fajansowe talerze z Delft,
a perskie flakony sąsiadują z kamionką kopenhaską37. Nie wiemy, czy jego
intencje, które z perspektywy półwiecza wydają się nam oczywiste, zdołali
właściwie odczytać zwiedzający tłumnie krakowską wystawę38. Czy nie
przeważali wśród nich ci, którzy „widzą, wszystko osobno”, którym pozornie
eklektyczny i niezborny fragment ekspozycji wydal się wyłącznie sprawą
kaprysu czy przypadku? Tak czy inaczej zdołał Nowak zgromadzić nie tylko
jedyną tego rodzaju kolekcję w Polsce, jak zbiory chińskiej ceramiki określały
współczesne komentarze, lecz także, jakby mimochodem, nieliczne, lecz
znakomite przykłady „wyrobów nowoczesnych”, o czym, jak i o wielu innych
jego zasługach zbyt szybko zapomniano.
35 „Talerz duży o ornamencie różnokolorowym, na którym to tle trzy czarne jaskółki” —
Inwentarz w dziale Europejskie” poz. 7. (Drugiego talerza tej samej firmy Inwentarz nie
uwzględnia). Podstawowe informacje o wytwórni zob.: H. E. van Gel der. De toegepaste Kunst in
Nederland. Rotterdam 1923 s. 38.
36 Jedyną zachowaną ceramiką wiedeńską jest żardiniera, wyrób Vereinigte Wiener und
Gmundner Keramik z ok. 1918 r.; por. W. Neuwirth. Wiener Ker arnik. Historismus. Jugendstill.
Art Déco. Braunschweig 1974, il. 207.
37 We wstępie do Katalogu wystawy (s. 7) F. Kopera podkreślał, że ceramikę wystawiano
kolekcjami prywatnymi na życzenie właścicieli.
38 Sygnalizowanym na tym miejscu związkom nowoczesnej ceramiki europejskiej z tradycją
Orientu poświęcono w ostatnich kilkunastu latach wieje uwagi, zob. zwłaszcza artykuły —
H. Wakefielda, S. Wichmanna i innych w: S. Wichmann. Weltkulturen und moderne Kunst.
München 1972 s. 334-387.