DOI Artikel:
Chojecka, Ewa: Oblicze artystyczne architektury województwa śląskiego w czasach II Rzeczypospolitej (1922 - 1939)
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27401#0340
338
EWA CHOJECKA
poza ramy niniejszej wypowiedzi. Niemniej przypomniany być powinien, aby
na jego tle postawić pytanie o sytuację dzisiejszego badacza, historyka sztuki,
stojącego przed dorobkiem artystycznym ziemi śląskiej, przed dziełami niekie-
dy wysokiej rangi (np. w epoce baroku), także gdy mierzyć je skalą wartości
europejskich. Jakże często charakter tej sztuki nieprzystawalny jest do zjawisk
artystycznych innych dzielnic polskich.
Tak rzecz się ma, gdy przychodzi ujmować sprawę rzeczowo i bezstronnie.
Pomijamy natomiast przypadki postaw skrajnych, kiedy karmiona ciasnym
nacjonalizmem ksenofobia każe sztukę tę odrzucić jako „niepolską”, gotowa
wznosić bariery uprzedzeń, nakazując zarazem ignorowanie tej sztuki jako
„obcego przeszczepu”. Jakże często historycy sztuki badający sztukę śląską,
w obawie przed agresywną demagogią tychże postaw, próbują je z góry
ułagodzić, przywołując analogiczne zjawiska artystyczne z innych obszarów
Rzeczypospolitej, nawet jeśli poza ogólnymi podobieństwami trudno doszukać
się konkretnych historycznych związków.
A przecież istnieje dla wszystkich zjawisk sztuki, tak śląskiej, jak i innych,
kresowych pospołu, wszechobejmujący wspólny mianownik: miara europejska,
tej rodzinnej Europy, której dziś nawet nie próbujemy tradycyjnie dzielić na
zachodnio-łacińską i wschodnio-bizantyjsko-prawosławną, świadomi, że ze
wspólnego pnia wyrastają i podobnym karmiły się dziedzictwem. Co więcej,
bardziej pragniemy odkryć w niej podobieństwa aniżeli przedziały.
Na tle tych uwag szczególne miejsce przypada dziejom kultury artystycznej
na Śląsku w okresie II Rzeczypospolitej. Epoka ta we wpółczesnej świado-
mości jawi się jako wielki' dar losu i historii — przy wszystkich cieniach
i słabościach. Kiedy jednak przychodzi badaczowi rozpatrzyć fakty, okazuje
się, że sporo pytań pozostaje nie wyjaśnionych. Na dobrą sprawę zaczynamy
dopiero temat drążyć.
W tym to okresie ukuto wspomniane hasłowe pojęcie — dzisiaj całkowicie
zapomniane — „kresów zachodnich”. Obejmowało swym zasięgiem także
ówczesny skrawek śląski w postaci autonomicznego województwa śląskiego.
Posłużenie się terminem „kresów zachodnich” było, być może, swoistą próbą
poszerzenia opisanej wyżej geografii wyobraźni i objęcia sympatiami dla
kresowości także tego, co na zachodzie. Na ile rzecz się powiodła, nie tu
miejsce rozstrzygać.
Dziś, kiedy epoka wyznaczona dwiema wojnami światowymi stanowi
rozdział historycznie zamknięty, spróbujmy tak naszkicować śląski dorobek
artystyczny tego czasu, jak widzimy go obecnie, po bez mała półwieczu.
Najwyraźniej rysuje się kształt ówczesnej sztuki architektonicznej. Mimo iż
badania na temat sztuki śląskiej XX wieku dalekie są od ukończenia,
spróbujmy na podstawie aktualnego stanu wiedzÿ nakreślić obraz całości,
świadomi, że przyszłe prace niejedno z naszych obecnych twierdzeń uzupełnią
bądź skorygują.
EWA CHOJECKA
poza ramy niniejszej wypowiedzi. Niemniej przypomniany być powinien, aby
na jego tle postawić pytanie o sytuację dzisiejszego badacza, historyka sztuki,
stojącego przed dorobkiem artystycznym ziemi śląskiej, przed dziełami niekie-
dy wysokiej rangi (np. w epoce baroku), także gdy mierzyć je skalą wartości
europejskich. Jakże często charakter tej sztuki nieprzystawalny jest do zjawisk
artystycznych innych dzielnic polskich.
Tak rzecz się ma, gdy przychodzi ujmować sprawę rzeczowo i bezstronnie.
Pomijamy natomiast przypadki postaw skrajnych, kiedy karmiona ciasnym
nacjonalizmem ksenofobia każe sztukę tę odrzucić jako „niepolską”, gotowa
wznosić bariery uprzedzeń, nakazując zarazem ignorowanie tej sztuki jako
„obcego przeszczepu”. Jakże często historycy sztuki badający sztukę śląską,
w obawie przed agresywną demagogią tychże postaw, próbują je z góry
ułagodzić, przywołując analogiczne zjawiska artystyczne z innych obszarów
Rzeczypospolitej, nawet jeśli poza ogólnymi podobieństwami trudno doszukać
się konkretnych historycznych związków.
A przecież istnieje dla wszystkich zjawisk sztuki, tak śląskiej, jak i innych,
kresowych pospołu, wszechobejmujący wspólny mianownik: miara europejska,
tej rodzinnej Europy, której dziś nawet nie próbujemy tradycyjnie dzielić na
zachodnio-łacińską i wschodnio-bizantyjsko-prawosławną, świadomi, że ze
wspólnego pnia wyrastają i podobnym karmiły się dziedzictwem. Co więcej,
bardziej pragniemy odkryć w niej podobieństwa aniżeli przedziały.
Na tle tych uwag szczególne miejsce przypada dziejom kultury artystycznej
na Śląsku w okresie II Rzeczypospolitej. Epoka ta we wpółczesnej świado-
mości jawi się jako wielki' dar losu i historii — przy wszystkich cieniach
i słabościach. Kiedy jednak przychodzi badaczowi rozpatrzyć fakty, okazuje
się, że sporo pytań pozostaje nie wyjaśnionych. Na dobrą sprawę zaczynamy
dopiero temat drążyć.
W tym to okresie ukuto wspomniane hasłowe pojęcie — dzisiaj całkowicie
zapomniane — „kresów zachodnich”. Obejmowało swym zasięgiem także
ówczesny skrawek śląski w postaci autonomicznego województwa śląskiego.
Posłużenie się terminem „kresów zachodnich” było, być może, swoistą próbą
poszerzenia opisanej wyżej geografii wyobraźni i objęcia sympatiami dla
kresowości także tego, co na zachodzie. Na ile rzecz się powiodła, nie tu
miejsce rozstrzygać.
Dziś, kiedy epoka wyznaczona dwiema wojnami światowymi stanowi
rozdział historycznie zamknięty, spróbujmy tak naszkicować śląski dorobek
artystyczny tego czasu, jak widzimy go obecnie, po bez mała półwieczu.
Najwyraźniej rysuje się kształt ówczesnej sztuki architektonicznej. Mimo iż
badania na temat sztuki śląskiej XX wieku dalekie są od ukończenia,
spróbujmy na podstawie aktualnego stanu wiedzÿ nakreślić obraz całości,
świadomi, że przyszłe prace niejedno z naszych obecnych twierdzeń uzupełnią
bądź skorygują.