DOI Artikel:
Bender, Agnieszka: François Glaize - francuski tapiser pracujący w połowie XVIII w. dla polskich mecenasów: Nowe ustalenia
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.27403#0260
258
AGNIESZKA BENDER
nufakturze Radziwiłłów, znamionują naiwny urok i niewysoki poziom arty-
styczny2 3.
Na tym tle wśród osiemnastowiecznych tapiserii wykonanych w Polsce na
szczególną uwagę z wielu powodów zasługuje grupa obiektów będąca dziełem
francuskiego tapisera Françoisa Glaize’a. Prace te wyróżnia bardzo wysoki
poziom artystyczny, zaś pod względem technologicznym stosowanie prawie
wyłącznie nici jedwabnej, czasem dodatkowo delikatnej wełny i nici złotej1.
Inną cechą charakterystyczną dla tej grupy tkanin jest zastosowanie techniki
tapiserii do wykonania szat liturgicznych, co jest czymś zupełnie wyjątkowym
nie tylko w polskiej, ale i europejskiej skali4.
Niewiele niestety zachowało się informacji i archiwaliów dotyczących
pobytu i pracy Glaize’a na terenie Polski. Kilka ważnych faktów udało się
ustalić dopiero ostatnio. Dzięki nim możemy stwierdzić, iż ten wybitny tkacz
francuski przebywał i tworzył w naszym kraju około trzydziestu a może nawet
więcej lat5. Jego działalność artystyczną wiąże się z najwybitniejszymi ów-
czesnymi polskimi mecenasami sztuki, wśród których byli, jak się wydaje
początkowo, król Stanisław Leszczyński (1677-1766), a następnie biskup
Andrzej Stanisław Kostka Załuski (1695-1758) i król Stanisław August Po-
niatowski (1732-1795).
François Glaize, co udało się ustalić dzięki źródłom znalezionym niedawno
przez Mariannę Banacką6, urodził się około 1715 r. Do Polski przybył z
Drezna, gdzie prawdopodobnie pracował we francuskiej rękodzielni tapiser-
skiej Jeana Pierre Merciera z Aubusson, prowadzonej od 1729 r. przez Jac-
quesa Nermota. Ponieważ manufaktura ta od początku lat czterdziestych za-
częła mieć spore trudności, gdyż nie otrzymywała od dworu zleceń na żadne
prace, należy sądzić, że tapiserzy sami zaczęli na własną rękę szukać zamó-
wień w innych krajach7. Za Sasów, którzy z krótkimi przerwami panowali
w Rzeczypospolitej w latach 1697-1763, stosunki artystyczne między Dreznem
a Warszawą były bardzo ożywione. W ten sposób zatem, najprawdopodobniej
około 1740 r. Glaize, zapewne jeszcze w Dreźnie, chociaż Maria Markiewicz
nie wyklucza, że może już w Polsce, wykonał dla Stanisława Leszczyńskiego
2M. Rychlewska, Tapisjerstwo, w: Zarys historii włókiennictwa, s. 419, 425-432.
3 Tamże, s. 419-422; J. Pagaczewski, Gobeliny polskie, Kraków 1929, s. 39;
A. Kwaśnik-Gliwińska, Tkaniny, katalog zbiorów, Kielce 1991, s. 58.
4 P a g a c z e w s k i, dz. cyt., s. 40; R y c h 1 e w s k a, dz. cyt., s. 422.
5 Archiwum Główne Akt Dawnych, Zespół Archiwalny ks. Józefa Poniatowskiego, syng.
134, Inwentarz Zamku JKMci y Rzeczypospolitej Warszawskiego [...] 1769, s. 373, 374, 380.
6 Działalność biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego na polu kultury artystycznej,
(maszynopis pracy doktorskiej), s. 41-42.
7 Tamże; Pagaczewski, dz. cyt., s. 47-48.
AGNIESZKA BENDER
nufakturze Radziwiłłów, znamionują naiwny urok i niewysoki poziom arty-
styczny2 3.
Na tym tle wśród osiemnastowiecznych tapiserii wykonanych w Polsce na
szczególną uwagę z wielu powodów zasługuje grupa obiektów będąca dziełem
francuskiego tapisera Françoisa Glaize’a. Prace te wyróżnia bardzo wysoki
poziom artystyczny, zaś pod względem technologicznym stosowanie prawie
wyłącznie nici jedwabnej, czasem dodatkowo delikatnej wełny i nici złotej1.
Inną cechą charakterystyczną dla tej grupy tkanin jest zastosowanie techniki
tapiserii do wykonania szat liturgicznych, co jest czymś zupełnie wyjątkowym
nie tylko w polskiej, ale i europejskiej skali4.
Niewiele niestety zachowało się informacji i archiwaliów dotyczących
pobytu i pracy Glaize’a na terenie Polski. Kilka ważnych faktów udało się
ustalić dopiero ostatnio. Dzięki nim możemy stwierdzić, iż ten wybitny tkacz
francuski przebywał i tworzył w naszym kraju około trzydziestu a może nawet
więcej lat5. Jego działalność artystyczną wiąże się z najwybitniejszymi ów-
czesnymi polskimi mecenasami sztuki, wśród których byli, jak się wydaje
początkowo, król Stanisław Leszczyński (1677-1766), a następnie biskup
Andrzej Stanisław Kostka Załuski (1695-1758) i król Stanisław August Po-
niatowski (1732-1795).
François Glaize, co udało się ustalić dzięki źródłom znalezionym niedawno
przez Mariannę Banacką6, urodził się około 1715 r. Do Polski przybył z
Drezna, gdzie prawdopodobnie pracował we francuskiej rękodzielni tapiser-
skiej Jeana Pierre Merciera z Aubusson, prowadzonej od 1729 r. przez Jac-
quesa Nermota. Ponieważ manufaktura ta od początku lat czterdziestych za-
częła mieć spore trudności, gdyż nie otrzymywała od dworu zleceń na żadne
prace, należy sądzić, że tapiserzy sami zaczęli na własną rękę szukać zamó-
wień w innych krajach7. Za Sasów, którzy z krótkimi przerwami panowali
w Rzeczypospolitej w latach 1697-1763, stosunki artystyczne między Dreznem
a Warszawą były bardzo ożywione. W ten sposób zatem, najprawdopodobniej
około 1740 r. Glaize, zapewne jeszcze w Dreźnie, chociaż Maria Markiewicz
nie wyklucza, że może już w Polsce, wykonał dla Stanisława Leszczyńskiego
2M. Rychlewska, Tapisjerstwo, w: Zarys historii włókiennictwa, s. 419, 425-432.
3 Tamże, s. 419-422; J. Pagaczewski, Gobeliny polskie, Kraków 1929, s. 39;
A. Kwaśnik-Gliwińska, Tkaniny, katalog zbiorów, Kielce 1991, s. 58.
4 P a g a c z e w s k i, dz. cyt., s. 40; R y c h 1 e w s k a, dz. cyt., s. 422.
5 Archiwum Główne Akt Dawnych, Zespół Archiwalny ks. Józefa Poniatowskiego, syng.
134, Inwentarz Zamku JKMci y Rzeczypospolitej Warszawskiego [...] 1769, s. 373, 374, 380.
6 Działalność biskupa Andrzeja Stanisława Kostki Załuskiego na polu kultury artystycznej,
(maszynopis pracy doktorskiej), s. 41-42.
7 Tamże; Pagaczewski, dz. cyt., s. 47-48.