DOI Heft:
Artikuły
DOI Artikel:Nędzi, Emilia: Groteskowe transformacje w filmach animowanych Jana Lenicy
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0240
238
EMILIA NĘDZI
na scenie”), a ponadto montaż i dźwięk. Te właśnie środki konstruują świat
filmu, na który składają się czas i przestrzeń, bohater oraz fabuła. Dla zaist-
nienia sytuacji groteskowej bardzo istotne jest rozwinięcie zdarzenia w czasie,
co umożliwia medium filmu animowanego będącego „uczasowionym dziełem
sztuki”.
*
Niniejszy artykuł obejmuje zagadnienie groteski w wybranych filmach
animowanych Jana Lenicy (1928-2001)11. Głównym założeniem podjętych
rozważań jest zatem uzasadnienie zaproponowanej przeze mnie tezy. Brzmi
ona następująco: groteska jest kategorię estetyczną organizującą świat rucho-
mych obrazów Lenicy. Niniejsza rozprawa ma przede wszystkim na celu za-
prezentowanie i przeanalizowanie tego problemu, co mam nadzieję, pozwoli
lepiej dostrzec inwencję twórczą i artystyczne atuty autorskich filmów tego
wybitnego grafika.
Należy przy tym zaznaczyć, że w przypadku animacji Lenicy groteska nie
jest jedynie swoistym rozwiązaniem artystycznym czy swoistą artystyczną
formułą. Pojęcie to bowiem definiuje określoną koncepcję świata, a także
pewien zespół wartości. Zakłada występowanie sfunkcjonalizowanych, czyli
wyposażonych w wyraźne zadania artystyczne, dysonansów. Lenica konstruuje
własną wizję świata za pomocą konkretnych środków artystycznych składają-
cych się na dzieło filmowe, takich jak: szczególny sposób budowania prze-
strzeni, sposób poruszania się postaci, typy bohaterów, szereg groteskowych
sytuacji oraz dźwięk. Postaram się więc wskazać i przeanalizować te elemen-
ty, które budują groteskowość filmowego świata Lenicy, a tym samym udo-
wodnić, iż funkcjonuje ona na prawach tejże poetyki.
11 Lenica dokonał rewolucji w świecie polskiego filmu animowanego, rozumianego naj-
częściej jako ekranizacja bajek dla dzieci. Skupiając swoją uwagę przede wszystkim na artyz-
mie wykonania, uczynił z filmu animowanego dzieło sztuki. Sprawił, że ten marginalizowany
gatunek stał się pełnowartościowym środkiem wypowiedzi współczesnego artysty, służącym
przekazywaniu najbardziej poważnych i trudnych treści. Jako znakomity grafik Lenica oczyścił
film animowany z nadmiaru literatury i wzbogacił o nowego typu metafory wizualne. Charakte-
rystycznym przykładem jest tu finał animacji pt. Pan Głowa, w którym bohater zatraca rysy
twarzy w miarę jak jego pierś pokrywa się coraz liczniejszymi orderami. Znamienne dla utwo-
rów filmowych artysty są także inteligencja i dowcip oraz erudycja artystyczna wynikająca
z doskonałej znajomości historii sztuki.
EMILIA NĘDZI
na scenie”), a ponadto montaż i dźwięk. Te właśnie środki konstruują świat
filmu, na który składają się czas i przestrzeń, bohater oraz fabuła. Dla zaist-
nienia sytuacji groteskowej bardzo istotne jest rozwinięcie zdarzenia w czasie,
co umożliwia medium filmu animowanego będącego „uczasowionym dziełem
sztuki”.
*
Niniejszy artykuł obejmuje zagadnienie groteski w wybranych filmach
animowanych Jana Lenicy (1928-2001)11. Głównym założeniem podjętych
rozważań jest zatem uzasadnienie zaproponowanej przeze mnie tezy. Brzmi
ona następująco: groteska jest kategorię estetyczną organizującą świat rucho-
mych obrazów Lenicy. Niniejsza rozprawa ma przede wszystkim na celu za-
prezentowanie i przeanalizowanie tego problemu, co mam nadzieję, pozwoli
lepiej dostrzec inwencję twórczą i artystyczne atuty autorskich filmów tego
wybitnego grafika.
Należy przy tym zaznaczyć, że w przypadku animacji Lenicy groteska nie
jest jedynie swoistym rozwiązaniem artystycznym czy swoistą artystyczną
formułą. Pojęcie to bowiem definiuje określoną koncepcję świata, a także
pewien zespół wartości. Zakłada występowanie sfunkcjonalizowanych, czyli
wyposażonych w wyraźne zadania artystyczne, dysonansów. Lenica konstruuje
własną wizję świata za pomocą konkretnych środków artystycznych składają-
cych się na dzieło filmowe, takich jak: szczególny sposób budowania prze-
strzeni, sposób poruszania się postaci, typy bohaterów, szereg groteskowych
sytuacji oraz dźwięk. Postaram się więc wskazać i przeanalizować te elemen-
ty, które budują groteskowość filmowego świata Lenicy, a tym samym udo-
wodnić, iż funkcjonuje ona na prawach tejże poetyki.
11 Lenica dokonał rewolucji w świecie polskiego filmu animowanego, rozumianego naj-
częściej jako ekranizacja bajek dla dzieci. Skupiając swoją uwagę przede wszystkim na artyz-
mie wykonania, uczynił z filmu animowanego dzieło sztuki. Sprawił, że ten marginalizowany
gatunek stał się pełnowartościowym środkiem wypowiedzi współczesnego artysty, służącym
przekazywaniu najbardziej poważnych i trudnych treści. Jako znakomity grafik Lenica oczyścił
film animowany z nadmiaru literatury i wzbogacił o nowego typu metafory wizualne. Charakte-
rystycznym przykładem jest tu finał animacji pt. Pan Głowa, w którym bohater zatraca rysy
twarzy w miarę jak jego pierś pokrywa się coraz liczniejszymi orderami. Znamienne dla utwo-
rów filmowych artysty są także inteligencja i dowcip oraz erudycja artystyczna wynikająca
z doskonałej znajomości historii sztuki.