Towarzystwo Naukowe <Lublin> [Hrsg.]: Roczniki Humanistyczne: Historia Sztuki = History of art = Histoire de l'art (59.2011)

292

KOMUNIKATY

Cechą charakterystyczną wczesnych belłinowskich redakcji tematu jest współ-
istnienie w jednej przestrzeni świętych reprezentujących nierzadko odległe od siebie
epoki4. W Sacre Conversazioni, nazwanych tak nota bene dopiero w XVIII wieku5,
mamy zatem do czynienia nie tyle z faktyczną rozmową świętych, ile raczej z wy-
obrażeniem „świata świętego, niezmiennie egzystującego”6 7 *. Na chęć ukazania obco-
wania świętych, a nie ich dialogu, wskazuje często brak kontaktu, chociażby wzroko-
wego, pomiędzy przedstawionymi postaciami.
W twórczości licznych kontynuatorów i epigonów Giovanniego Belliniego szcze-
gólną popularnością cieszyły się uproszczone i pomniejszone kompozycje Sacre
Conversazioni. Przyczynek do ich powstania dał sam Bellini, redukując w kolejnych
przedstawieniach tematu jego skalę oraz liczbę bohaterów . Coraz częściej Madonna
z Dzieciątkiem ukazywana była z bliska, nierzadko w półpostaci, zazwyczaj na tle
zawieszonej w otwartym krajobrazie kotary, będącej zapewne reminiscencją bizantyń-
skiej tkaniny honorowej. Towarzyszyła jej mniejsza liczba świętych, zredukowana
często do dwóch postaci. Tego rodzaju kompozycje, umieszczane najczęściej w bocz-
o
nych kaplicach kościołów, przeznaczone były do prywatnej dewocji . Stanowiły
również przedmiot kolekcjonerstwa, stąd tak chętnie wieszano je we wnętrzach pała-
cowych galerii9.
Omawiany obraz należy do najbardziej zredukowanego wariantu przedstawień
Sacra Conversazione, złożonego z ujętych półfiguralnie postaci - usytuowanej cen-
tralnie Madonny z Dzieciątkiem w otoczeniu dwojga świętych. Odznacza się statycz-
ną, przepojoną spokojem kompozycją, przygaszonym kolorytem, a ukazane w nim
postaci cechują mało zindywidualizowane typy twarzy, sztywne pozy oraz twardo

4 Ph. Zitzlsperger, Carlo Crivellis Berliner ‘Schliisselubergabe’ und die Liturgie
im Bild, [w:] Zeremoniell und Raum in der friihen italienischen Malerei, hrsg. von S. Weppel-
mann, Berlin 2007, s. 84-85.
5 R. G o f f e n, Nostra Conversatio in Caelis Est. Observations on the Sacra Conversa-
zione in the Trecento, „The Art Bulletin” 61(1979), nr 2, s. 198; M. Fabiański, Correg-
gio and ‘Sacra Conversazione’, Kraków 1994, s. 11.
6 J. Białostocki, Sposoby przedstawiania czasu w sztukach wizualnych jako nośnik
znaczeń, [w:] tenże, Refleksje i syntezy ze świata sztuki. Cykl drugi, Warszawa 1997, s. 59;
por.: J. S a n d e r, Vom Kultbild zum Kunstbild. Altar und Andachtsbild im spdteren 15.
Jahrhundert, [w:] Kult Bild. Das Altar- und Andachtsbild von Duccio bis Perugino. Stadeł
Museum, (kat. wyst., Frankfurt nad Menem, Stadeł Museum, 07 VII-22 X 2006), Ausstellung
und Katalog von J. Sander, mit Beitragen von M. Th. Kloft, R. Sauer, S. Weppelmann, Frank-
furt am Main 2006, s. 282.
7 S a n d e r, dz. cyt., s. 282.
O
R. G o f f e n, leon and Vision. Giovanni Bellini’s Half-Length Madonnas, „The Art
Bulletin” 57(1975), nr 4, s. 511-514; J. S a n d e r, Vom Kultbild zum Kunstbild, s. 282.
9 Serenissima. Światło Wenecji. Dzieła mistrzów weneckich XIV-X1I1 wieku ze zbiorów
Muzeum Narodowego w Warszawie w świetle nowych badań technologicznych, historycznych
i prac konserwatorskich. Koncepcja wystawy i katalogu: G. Bastek, G. Janczarski, Warszawa
1999, s. 145; por.: S a n d e r, dz. cyt., s. 286.