DOI Heft:
Komunikaty
DOI Artikel:Przylicki, Krzysztof: Lubelska Sacra Conversazione w świetle nowych ustaleń atrybucyjnych
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0295
KOMUNIKATY
293
modelowane szaty. Zastosowane tutaj rozwiązania kompozycyjne i stylistyczne po-
zwalają łączyć go z warsztatem Francesco Rizzo da Santacroce10, malarza czynne-
go w Wenecji w 1. poi. XVI wieku, ucznia Francesco di Simone da Santacroce
(1440/45-1508), pozostającego pod przemożnym wpływem sztuki Govanniego Bellini
i Andrea Mantegni (1431-1506). W jego twórczości wyraźne są również odniesienia
do maniery artystycznej Palmy il Vecchio (około 1480-1528).
W lubelskim obrazie Matka Boża ukazana została w lekkim pochyleniu nad leżą-
cym na Jej łonie nagim Dzieciątkiem na tle pionowo zawieszonej ciemnobrązowej
kotary, zza której wyłaniają się korony drzew, w dali zaś widoczny jest rozległy
pejzaż. Nosi Ona czerwoną suknię, delikatny, przeźroczysty welon i zarzucony na
głowę ciemnozielony płaszcz. Po bokach towarzyszą Jej postaci świętych - po prawej
stronie siwobrody starzec w brązowym płaszczu i żółtym, schematycznie potraktowa-
nym turbanie, z zamkniętą księgą w prawicy, po lewej zaś młoda niewiasta, odziana
w zieloną suknię i czerwony płaszcz, pozbawiona jednoznacznie identyfikującego ją
atrybutu.
Starca w turbanie identyfikować możemy najogólniej jako starotestamentalnego
proroka lub kapłana, a namalowaną w jego rękach zamkniętą księgę jako symbol
wypełnienia się tego, co zapisane zostało na kartach Starego Testamentu. Młodą
niewiastę, ubraną według kanonów ówczesnej weneckiej mody, uznać możemy nato-
miast za św. Marię Magdalenę, ewentualnie za nieokreśloną prorokinię lub Sybillę,
stanowiącą wówczas pendant do postaci proroka.
Pierwowzoru dla Madonny z Dzieciątkiem, flankowanej przez brodatego starca
oraz kobietę, doszukiwać się można w dziełach wielkich mistrzów weneckich, m.in.
w Nunc dimittis Giovanniego Belliniego (około 1430-1516) z madryckiej kolekcji
Thyssen-Bornemisza (olej na desce; 82 x 62 cm)* 11, a także w poznańskiej Sacra
Conversazione Vincenzo di Biagio, zw. Catena (około 1470/80-1531) (tempera i olej
na desce; 77 x 125 cm) oraz w zależnych od niej pracach . Model ten powtarza
m.in. kompozycja przypisana Francesco Rizzo da Santacroce wystawiona na sprzedaż
w mediolańskim domu aukcyjnym Finarte . Identyfikacja starca jako Zachariasza
w dwóch ostatnich dziełach nie stanowi problemu, gdyż jednoznacznie wskazuje na
to obecność małego Jana Chrzciciela. Towarzysząca im młoda niewiasta z księgą
w przypadku poznańskiego obrazu określona została jako Katarzyna Sieneńska, jed-
nak ze znakiem zapytania14. Taka interpretacja jest raczej nieprzekonywująca, gdyż
święta ta ukazywana jest powszechnie w stroju dominikańskiej mniszki. Sądząc po
10 Z takim atrybuowaniem obrazu zgodziła się dr Maria Skubiszewska, o czym poinformo-
wany zostałem w liście od prof. Piotra Skubiszewskiego z dn. 9 VI 2011 r.
11 J. M. Pita Andrade, M. M. Borobia Guerrero, Old Masters. Thys-
sen-Bornemisza Museum, Madrid 1992, s. 86-87, 663.
12 M. Skubiszewska, Malarstwo włoskie do 1600. Katalog zbiorów Muzeum
Narodowego w Poznaniu, s. 67-70, nr kat. 11, tab. XI na s. 195.
13 Finarte Milan: Thursday, October 26, 2006, Lot 370: http://www.arcadja.com/auctions/
en/rizzo_da_santacroce_francesco/artist/150234/ [stan z dn. 2 XI 2011],
14 S k u b i s z e w s k a, dz. cyt., s. 67-70, nr kat. 11, tab. XI na s. 195.
293
modelowane szaty. Zastosowane tutaj rozwiązania kompozycyjne i stylistyczne po-
zwalają łączyć go z warsztatem Francesco Rizzo da Santacroce10, malarza czynne-
go w Wenecji w 1. poi. XVI wieku, ucznia Francesco di Simone da Santacroce
(1440/45-1508), pozostającego pod przemożnym wpływem sztuki Govanniego Bellini
i Andrea Mantegni (1431-1506). W jego twórczości wyraźne są również odniesienia
do maniery artystycznej Palmy il Vecchio (około 1480-1528).
W lubelskim obrazie Matka Boża ukazana została w lekkim pochyleniu nad leżą-
cym na Jej łonie nagim Dzieciątkiem na tle pionowo zawieszonej ciemnobrązowej
kotary, zza której wyłaniają się korony drzew, w dali zaś widoczny jest rozległy
pejzaż. Nosi Ona czerwoną suknię, delikatny, przeźroczysty welon i zarzucony na
głowę ciemnozielony płaszcz. Po bokach towarzyszą Jej postaci świętych - po prawej
stronie siwobrody starzec w brązowym płaszczu i żółtym, schematycznie potraktowa-
nym turbanie, z zamkniętą księgą w prawicy, po lewej zaś młoda niewiasta, odziana
w zieloną suknię i czerwony płaszcz, pozbawiona jednoznacznie identyfikującego ją
atrybutu.
Starca w turbanie identyfikować możemy najogólniej jako starotestamentalnego
proroka lub kapłana, a namalowaną w jego rękach zamkniętą księgę jako symbol
wypełnienia się tego, co zapisane zostało na kartach Starego Testamentu. Młodą
niewiastę, ubraną według kanonów ówczesnej weneckiej mody, uznać możemy nato-
miast za św. Marię Magdalenę, ewentualnie za nieokreśloną prorokinię lub Sybillę,
stanowiącą wówczas pendant do postaci proroka.
Pierwowzoru dla Madonny z Dzieciątkiem, flankowanej przez brodatego starca
oraz kobietę, doszukiwać się można w dziełach wielkich mistrzów weneckich, m.in.
w Nunc dimittis Giovanniego Belliniego (około 1430-1516) z madryckiej kolekcji
Thyssen-Bornemisza (olej na desce; 82 x 62 cm)* 11, a także w poznańskiej Sacra
Conversazione Vincenzo di Biagio, zw. Catena (około 1470/80-1531) (tempera i olej
na desce; 77 x 125 cm) oraz w zależnych od niej pracach . Model ten powtarza
m.in. kompozycja przypisana Francesco Rizzo da Santacroce wystawiona na sprzedaż
w mediolańskim domu aukcyjnym Finarte . Identyfikacja starca jako Zachariasza
w dwóch ostatnich dziełach nie stanowi problemu, gdyż jednoznacznie wskazuje na
to obecność małego Jana Chrzciciela. Towarzysząca im młoda niewiasta z księgą
w przypadku poznańskiego obrazu określona została jako Katarzyna Sieneńska, jed-
nak ze znakiem zapytania14. Taka interpretacja jest raczej nieprzekonywująca, gdyż
święta ta ukazywana jest powszechnie w stroju dominikańskiej mniszki. Sądząc po
10 Z takim atrybuowaniem obrazu zgodziła się dr Maria Skubiszewska, o czym poinformo-
wany zostałem w liście od prof. Piotra Skubiszewskiego z dn. 9 VI 2011 r.
11 J. M. Pita Andrade, M. M. Borobia Guerrero, Old Masters. Thys-
sen-Bornemisza Museum, Madrid 1992, s. 86-87, 663.
12 M. Skubiszewska, Malarstwo włoskie do 1600. Katalog zbiorów Muzeum
Narodowego w Poznaniu, s. 67-70, nr kat. 11, tab. XI na s. 195.
13 Finarte Milan: Thursday, October 26, 2006, Lot 370: http://www.arcadja.com/auctions/
en/rizzo_da_santacroce_francesco/artist/150234/ [stan z dn. 2 XI 2011],
14 S k u b i s z e w s k a, dz. cyt., s. 67-70, nr kat. 11, tab. XI na s. 195.