DOI issue:
Recenzje
DOI article:Gombin, Krzysztof: [Rezension von: Radzyń Podlaski. Miasto i rezydencja, red. Grażyna Michalska i Dominika Leszczyńska, Radzyń Podlaski 2011]
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.37080#0307
RECENZJE
305
Można też wskazać w omawianej książce o Radzyniu kilka drobiazgów, ale dość
istotnych, bo dotyczących głównego dysponenta pałacu Eustachego Potockiego. Po-
tocki urodził się w 1719 r., w Sernikach i tam został ochrzczony 21 września tegoż
roku. Fragment Księgi urodzonych w parafii Syrnickiej... swojego czasu opublikował
piszący te słowa5, a już wcześniej roczną datę urodzin Eustachego ustaliła Bożena
Popiołek6. Dobrze byłoby gdyby ta data, przynajmniej w świadomości radzynian,
została utrwalona. Joanna Kowalik w omawianej publikacji podaje datę chrztu (czyli
21 IX 1719), ale już Grażyna Michalska podaje błędną datę urodzenia 1720, co nie
ma żadnego potwierdzenia w literaturze (Barbara Grosfeld w Polskim Słowniku Bio-
graficznym7 podała datę ok. 1720, co było nieprecyzyjne, ale nie zawierało błędu).
Sformułowanie „Marszałek Trybunału Koronnego w Lublinie” używane przez
Autorki (G. Michalska, s. 16, J. Kowalik, s. 75), jakkolwiek pojawiające się już
w XVIII w., nie jest precyzyjne, gdyż istniał tylko jeden Trybunał Koronny, sądzący
zarówno w Piotrkowie jak i w Lublinie, który miał tego samego marszałka i prezy-
denta. Natomiast zupełnie błędna jest informacja, że Potocki był marszałkiem Trybu-
nału Lubelskiego w latach 1754-1755 (J. Kowalik, s. 75). Trybunał w Lublinie roz-
począł swoje obrady pod laską Eustachego 7 IV 1755 roku i pracował do 20 XII
1755 roku. Marszałkiem Trybunału został wybrany Potocki w 1754 roku, ale w Piotr-
kowie, i tam przewodniczył obradom trybunalskim do marca roku 1755. Tak więc
o Eustachym można powiedzieć, że w latach 1754-1755 był marszałkiem Trybunału
Koronnego lub Piotrkowskiego, ale nie Lubelskiego (tym był tylko w 1755 roku).
Sprzeciw muszą budzić słowa Grażyny Michalskiej, która na s. 16 pisze, że „oso-
bowość magnata (tzn. Potockiego - K.G.) dobrze charakteryzowała następująca
anegdota przytoczona w „Tygodniku Ilustrowanym” z 1860 r.” (chodzi o historię
o paleniu przez Eustachego przedstawionych mu rachunków z budowy pałacu, bez
jakiejkolwiek ich kontroli). Pobieżna nawet lektura zachowanej korespondencji Potoc-
kiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie (Archiwum Publiczne
Potockich) oraz Archiwum Państwowego w Krakowie oddział na Wawelu (Archiwum
Krzeszowickie Potockich) zmusza do zgoła przeciwnych wniosków - skrupulatnie
analizował on każdy rachunek, domagał się dokładnych kosztorysów, interweniował
osobiście, gdy miał wątpliwości, czy materiały na budowę są wykorzystywane pra-
widłowo. To właśnie opisane przez Józefę Śmigielską w 1860 r. zachowanie nie
mieściło się w mentalności osiemnastowiecznego magnata, który analizował koszty
nie tylko dlatego, że był dobrym gospodarzem, ale także po to, aby nie dać się
5 K. G o m b i n, Eustachy Potocki i Ludwik Markiewicz rola kolatora i proboszcza przy
budowie kościoła pałacowego pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Sernikach, [w:] Ziemiań-
stwo na Lubelszczyźnie. Materiały II sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Zamoyskich
w Kozłówce 22-24 maja 2002, oprać. R. Maliszewski, Kozłówka 2003, s. 250.
6B.Popiołek, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet
z kręgów dworskich. Karków 2003, s. 372.
7 B. Grosfeld, Potocki Eustachy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, War-
szawa-Wrocław-Kraków 1983, s. 804.
305
Można też wskazać w omawianej książce o Radzyniu kilka drobiazgów, ale dość
istotnych, bo dotyczących głównego dysponenta pałacu Eustachego Potockiego. Po-
tocki urodził się w 1719 r., w Sernikach i tam został ochrzczony 21 września tegoż
roku. Fragment Księgi urodzonych w parafii Syrnickiej... swojego czasu opublikował
piszący te słowa5, a już wcześniej roczną datę urodzin Eustachego ustaliła Bożena
Popiołek6. Dobrze byłoby gdyby ta data, przynajmniej w świadomości radzynian,
została utrwalona. Joanna Kowalik w omawianej publikacji podaje datę chrztu (czyli
21 IX 1719), ale już Grażyna Michalska podaje błędną datę urodzenia 1720, co nie
ma żadnego potwierdzenia w literaturze (Barbara Grosfeld w Polskim Słowniku Bio-
graficznym7 podała datę ok. 1720, co było nieprecyzyjne, ale nie zawierało błędu).
Sformułowanie „Marszałek Trybunału Koronnego w Lublinie” używane przez
Autorki (G. Michalska, s. 16, J. Kowalik, s. 75), jakkolwiek pojawiające się już
w XVIII w., nie jest precyzyjne, gdyż istniał tylko jeden Trybunał Koronny, sądzący
zarówno w Piotrkowie jak i w Lublinie, który miał tego samego marszałka i prezy-
denta. Natomiast zupełnie błędna jest informacja, że Potocki był marszałkiem Trybu-
nału Lubelskiego w latach 1754-1755 (J. Kowalik, s. 75). Trybunał w Lublinie roz-
począł swoje obrady pod laską Eustachego 7 IV 1755 roku i pracował do 20 XII
1755 roku. Marszałkiem Trybunału został wybrany Potocki w 1754 roku, ale w Piotr-
kowie, i tam przewodniczył obradom trybunalskim do marca roku 1755. Tak więc
o Eustachym można powiedzieć, że w latach 1754-1755 był marszałkiem Trybunału
Koronnego lub Piotrkowskiego, ale nie Lubelskiego (tym był tylko w 1755 roku).
Sprzeciw muszą budzić słowa Grażyny Michalskiej, która na s. 16 pisze, że „oso-
bowość magnata (tzn. Potockiego - K.G.) dobrze charakteryzowała następująca
anegdota przytoczona w „Tygodniku Ilustrowanym” z 1860 r.” (chodzi o historię
o paleniu przez Eustachego przedstawionych mu rachunków z budowy pałacu, bez
jakiejkolwiek ich kontroli). Pobieżna nawet lektura zachowanej korespondencji Potoc-
kiego z Archiwum Głównego Akt Dawnych w Warszawie (Archiwum Publiczne
Potockich) oraz Archiwum Państwowego w Krakowie oddział na Wawelu (Archiwum
Krzeszowickie Potockich) zmusza do zgoła przeciwnych wniosków - skrupulatnie
analizował on każdy rachunek, domagał się dokładnych kosztorysów, interweniował
osobiście, gdy miał wątpliwości, czy materiały na budowę są wykorzystywane pra-
widłowo. To właśnie opisane przez Józefę Śmigielską w 1860 r. zachowanie nie
mieściło się w mentalności osiemnastowiecznego magnata, który analizował koszty
nie tylko dlatego, że był dobrym gospodarzem, ale także po to, aby nie dać się
5 K. G o m b i n, Eustachy Potocki i Ludwik Markiewicz rola kolatora i proboszcza przy
budowie kościoła pałacowego pod wezwaniem św. Marii Magdaleny w Sernikach, [w:] Ziemiań-
stwo na Lubelszczyźnie. Materiały II sesji naukowej zorganizowanej przez Muzeum Zamoyskich
w Kozłówce 22-24 maja 2002, oprać. R. Maliszewski, Kozłówka 2003, s. 250.
6B.Popiołek, Kobiecy świat w czasach Augusta II. Studia nad mentalnością kobiet
z kręgów dworskich. Karków 2003, s. 372.
7 B. Grosfeld, Potocki Eustachy, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. XVII, War-
szawa-Wrocław-Kraków 1983, s. 804.