DOI issue:
I. Rozprawy
DOI article:Rzepińska, Maria: Osobliwe charty Sigismonda Malatesty: próba interpretacji fresku Piera della Francesca w Rimini
DOI Page / Citation link: https://doi.org/10.11588/diglit.13397#0026
20
MARIA RZEPIŃSKA
kultur. Jest to archetyp, który odnajdziemy w różnych wersjach i różnych epokach. W świecie helleńsko-
rzymskim motyw ten symbolizował Discordiae conçois względnie Coincidentia oppositorum, która to kon-
cepcja przeszła później do myśli i sztuki chrześcijańskiej66.
U Platona ów archetyp przeciwieństw, dwóch odmiennych możliwości, dwóch biegunów duszy,
przedstawiony jest w postaci zaprzęgu dwóch rumaków: białego i czarnego (Fajdros). Te dwa czynniki
psyche człowieka — mikrokosmosu, mają swój ekwiwalent w świetle i ciemności — elementach makro-
kosmosu. Wóz zaprzężony w dwa rumaki-sfinksy, czarnego i białego, występuje na jednej z 22 kart taroc-
chio, wróżebnych kart cygańskich na terenie Włoch. Związek tych figur karcianych z astrologią i magią
potwierdzany jest przez wszystkich uczonych67.
Napotykamy tu Znów echo chaldejsko-indyjskiego mitu Asvin, po grecku Gemini, personifikacji
jasnej i ciemnej hemisfery nieba.
Castor i Polluks, synowie Heleny i Tyndareusa, bracia Dioskury, to inna wersja niebiańskich Bliźniąt.
Dwaj Tyndareidos byli w najstarszej poezji greckiej sławieni jako herosi niosący pomoc wojownikom
podczas bitwy. Te przypisywane im cechy zmieniły ich z kolei w opiekunów poległych i zmarłych, wio-
dących ich na wyspy szczęśliwe. W tej roli występują na późnoantycznych pomnikach nagrobnych. Pita-
gorejczycy, ujmujący kosmos v/ kategoriach geometrii, interpretowali Dioskurów jako dwie połowy
koła. W greckiej interpretacji kosmiczno-astrologicznej nastąpiła identyfikacja Dioskurów z gwiazdami,
66 W.v. Blankenburg, Heilige und ddmonischc Tiere, Leipzig 1943, s. 235, 236. Autorka daje liczne przykłady ze sztuki
romańskiej z terenu Włoch i Niemiec.
67 Paulys Realencyclopaedie, Stuttgart 1903, s. 1091, podaje przykłady lekytów attyckich z V w.p.n.e. z przedstawie-
niem białego i czarnego rumaka. Co do symboliki magii i alchemii por.: Burckhardt, op. cit., s. 150, 153. Karta „tarocchio"
z białym i czarnym sfinksem, reprodukowana jest u F. Ribadeau-Dumas, L'histoire de la magie, Paris [b.d., ok. 1935], s. 217.
Por. też: Cirlot, op. cit., s. 336, 337; J. van Lcnncp, op. cit., s. 37, 41.
MARIA RZEPIŃSKA
kultur. Jest to archetyp, który odnajdziemy w różnych wersjach i różnych epokach. W świecie helleńsko-
rzymskim motyw ten symbolizował Discordiae conçois względnie Coincidentia oppositorum, która to kon-
cepcja przeszła później do myśli i sztuki chrześcijańskiej66.
U Platona ów archetyp przeciwieństw, dwóch odmiennych możliwości, dwóch biegunów duszy,
przedstawiony jest w postaci zaprzęgu dwóch rumaków: białego i czarnego (Fajdros). Te dwa czynniki
psyche człowieka — mikrokosmosu, mają swój ekwiwalent w świetle i ciemności — elementach makro-
kosmosu. Wóz zaprzężony w dwa rumaki-sfinksy, czarnego i białego, występuje na jednej z 22 kart taroc-
chio, wróżebnych kart cygańskich na terenie Włoch. Związek tych figur karcianych z astrologią i magią
potwierdzany jest przez wszystkich uczonych67.
Napotykamy tu Znów echo chaldejsko-indyjskiego mitu Asvin, po grecku Gemini, personifikacji
jasnej i ciemnej hemisfery nieba.
Castor i Polluks, synowie Heleny i Tyndareusa, bracia Dioskury, to inna wersja niebiańskich Bliźniąt.
Dwaj Tyndareidos byli w najstarszej poezji greckiej sławieni jako herosi niosący pomoc wojownikom
podczas bitwy. Te przypisywane im cechy zmieniły ich z kolei w opiekunów poległych i zmarłych, wio-
dących ich na wyspy szczęśliwe. W tej roli występują na późnoantycznych pomnikach nagrobnych. Pita-
gorejczycy, ujmujący kosmos v/ kategoriach geometrii, interpretowali Dioskurów jako dwie połowy
koła. W greckiej interpretacji kosmiczno-astrologicznej nastąpiła identyfikacja Dioskurów z gwiazdami,
66 W.v. Blankenburg, Heilige und ddmonischc Tiere, Leipzig 1943, s. 235, 236. Autorka daje liczne przykłady ze sztuki
romańskiej z terenu Włoch i Niemiec.
67 Paulys Realencyclopaedie, Stuttgart 1903, s. 1091, podaje przykłady lekytów attyckich z V w.p.n.e. z przedstawie-
niem białego i czarnego rumaka. Co do symboliki magii i alchemii por.: Burckhardt, op. cit., s. 150, 153. Karta „tarocchio"
z białym i czarnym sfinksem, reprodukowana jest u F. Ribadeau-Dumas, L'histoire de la magie, Paris [b.d., ok. 1935], s. 217.
Por. też: Cirlot, op. cit., s. 336, 337; J. van Lcnncp, op. cit., s. 37, 41.