Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

OSOBLIWE CHARTY SIGISMONDA MALATESTY

27

12. Hermes Psychopompos, płaskorzeźba. Rimini, I
kaplica Planet, Tempio Malatestiano

Nie można wykluczać, że takie usytuowa-
nie postaci na fresku mogło być też aluz-
ją miłości do Isotty, do miłości jako zbaw-
czej, jednoczącej siły kosmicznej. Jest to
całkowicie zgodne z doktryną platońską
o miłości i z doktryną o dwóch siłach
w duszy człowieka: czarnej i białej. Do
mitu o Hermesie Psychopomposic, który I
duszom wskazuje drogę w górę lub w dół,
w jasność lub ciemność, nawiązuje bez I
wątpienia płaskorzeźba w kaplicy Planet, I
gdzie widzimy dwie małe figurki, jedną
schodzącą w dół, drugą wspinającą się
do góry po lasce Hermesa (il. 12). W pra- I
wym dolnym rogu widzimy koguta, atry-
but Hermesa i symbol zmartwychwsta- I
nia92. Sąsiedni, przyległy relief wyobraża I
Dioskury-Gemini, domicilium Hermesa-
-Merkurego.

Jest więcej niż prawdopodobne, że I
Sigismondo Pandolfo uważał Merkurego I
za swoją planetę, a siebie samego za uro-
dzonego pod konstelacją Gemini, jednym
z dwunastu znaków Zodiaku. Nie znamy
dokładnej daty urodzin Malatesty, ale
znamy datę śmierci z inskrypcji na jego
nagrobku. Inskrypcja ta wygląda jak nastę-
puje:

S.V.M. Sigismundus. Malatesta. E. Sanguine, I

Gentis K§tett*$£&<i' * 4"^^***......,. jyi

Pandulfus Genitor. Patriae. Flaminie. Est. SŁfc;, *. I . Ш'^^^ЖЁшЁ^^

Vitam. Obiit. VII. ID. Octobris. Aetatis Ш^Р**» :^HHRP*-

Sue Anno. I et L Mens III. D. XX. Et. ШШШ^ г _ If

MCCCCLXVIII93. ■ »■■■.............|"^",^в1ЯИ1авш

Wedle tej daty oblicza Ch. Mitchell w wym. uprzednio studium datę urodzin Pandolfa, wyznaczając
ją na 19 czerwca „kiedy słońce wchodzi w znak Raka"94. Jednakowoż sprawa urodzenia pod danym
znakiem nie jest wcale prosta i jednoznaczna. Po pierwsze inskrypcja na grobie Malatesty odczytywana
była rozmaicie, jedni odczytują ją jako 7 października, inni jako 9 tego miesiąca wedle rachuby kalenda-
rzowej. Roczniki Forli podają nieco inną datę dnia miesiąca, a jeszcze inną podaje kronika Muratoriego95.
Po drugie: astrologia, choć przybrana w szatę nauki i posługująca się żmudnymi obliczeniami arytmetycz-
nymi i specjalnymi tablicami do horoskopów, bynajmniej nie była czymf śjisłym i stałym. Jej tezy ulegały
fluktuacjom. Co do patronów poszczególnych miesięcy czy ich części opinie pisarzy starożytnych nie
zawsze były zgodne, zmieniały się w różnych okresach. Np. wedle Maniliusa Gemini są znakiem maja,
patronem zaś jest Sol-Apollo; znakiem czerwca jest Rak, a planetą Merkury96. Aratus natomiast i Firmi-

Cirlot, op. cit., s. 49; Hopfner, Fontes Historiae..., s. 813.
Inskrypcję nagrobną podaję wg Ricci, op. cit., s. 344.
Mitchell, op. cit., s. 82.

L. Tonini, Rimini nella signoria dei Malatesti, [w:] Storia Riminese, t. 5, Rimini 1882, s. 322.
Warburg, op. cit., s. 470.