Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

54

EWA POLAK-TRAJDOS

z Wrocławia bez udziału jakiegokolwiek „prze-
kaźnika"146. Radocsay natomiast zgadza się z
Genthoncm, że malarz z Sâsovcj był pierwszym
krajowym przekazicielem osiągnięć wrocław-
skich. Zastrzega się przy tym, że nie uważa wpły-
wu ołtarza Legendy św. Jadwigi za jedyną inspi-
rację jego sztuki147. Warto tu przypomnieć, że
istnieją różnice kolorystyczne między ołtarzem
z Sâsovej a ołtarzem Legendy św. Jadwigi.
W ołtarzu S w. Mikołaja z Zarzecza, jak i Sw.
Zofii z Sâsovcj przeważają chłodne, zielonkawe
karnacje, podczas gdy w Legendzie mają one
odcień surowy, niemal czerwonawy. Dowodem
tego, że artysta z Sâsovej był pod przemożnym
wpływem Mistrza Maciejowickiego świadczy
również przemiana, w jego wydaniu, wydłużo-
nych postaci z ołtarza Legendy św. Jadwigi
w bardziej krępe, realistycznie poruszone w sce-
nach męczeństwa świętych Dziewic z tryptyku
Św. Zofii (il. 8—12)148. Również tizionomie
postaci świętych tryptyku z Sasovej są zupełnie
inne. Przeważają twarze o wężykowatej, tragi-
cznie uniesionej linii brwi, lub też o dużych okrą-
głych oczach, jakich nie spotykamy w ołtarzu лтг ... .. . . . ,. a . , , „

° J \ i л i -W. Warsztat Mistrza Maciejowickiego, Sniierc sw. Zuzanny,

Legendy sw. Jadwigi. Postacie wykazują zbhżo- kwatera tryptyku św. Zofii z Sâsovcj

ny wolumen do figur tryptyku Św. Bartłomieja
z Niedzicy. Podobne ujęcia oprawców w obu

tych ołtarzach świadczą o bliskim związku. Przypuszczamy, że artysta z Sâsovej zawdzięczał wiele
Mistrzowi Maciejowickicmu, czerpiąc z jego wczesnego dzieła. Dla tryptyku niedzickiego przyjmu-
jemy datowanie na lata ok. 1435—1445 ze względu na prymitywniejszą formę postaci w stosunku
do elegancji osób tryptyku maciejowickiego oraz z powodu bliższych powinowactw z ołtarzem ptaszkow-
skim149.

Uważamy, że twórczość tak bogatej osobowości Mistrza Maciejowickiego, stojącą niewątpliwie
na skrzyżowaniu czesko-sądccko-śląskich zjawisk artystycznych, swe najżywotniejsze soki czerpała ze
środowiska polskiego, przetapiając na rodzimy kruszec obce koncepcje stylowe. Twórca tryptyku z Sâso-
vej w dużej mierze korzystał z inspiracji śląskich, ale forma jego dzieła wynikała ze styku doświadczeń
wrocławskich ze sztuką Mistrza Maciejowickiego. Wpływy te zresztą u malarza z Sâsovej nie wydają się
podnosić rangi artystycznej tryptyku. Trudno wprost wyobrazić sobie, by z tak naiwnie skonstruowanej
kompozycji i prymitywizmu formy mógł korzystać Mistrz Maciejowicki jako z przekaźnika dzieła wro-
cławskiego.

Jak wynika z naszych rozważań, malarz z Sâsovej nie mógł być zatem przekaźnikiem stylu Mistrza
Ołtarza Legendy św. Jadwigi na Spisz. Sam raczej był talentem kompilacyjnym, zawdzięczającym swą
edukację zarówno Mistrzowi Maciejowickicmu, jak i Mistrzowi Ołtarza Legendy św. Jadwigi. Mistrz
z Maciejowic musiał się zetknąć bezpośrednio z dziełem śląskim. Z niego zaczerpnął motyw egzekwii
związanych z bohaterską śmiercią ks. Henryka Pobożnego (il. 13). Właśnie ten temat walki z poganami
z tragicznym finałem rycerskiej śmierci, Z ewenementem głowy wodza zatkniętej na lancy musiał ekscyto-
wać fundatora ołtarza maciejowickiego. Tylko i jedynie królowa Zofia Holszańska mogła tu znaleźć

146 M. Csdnky, A szepesi és sarosi tablaképfestészet 1460-ig, Budapest 1938, s. 13.

147 Radocsay, A kôzépkori... tablaképei, s. 66, 67.

148 T. Dobrowolski, recenzja: M. Walickiego, Malarstwo polskie XV wieku, Warszawa 1938, w BHS, R. 8: 1946,
nr 1/2, s. 77.

149 Radocsay, /. с; B. Miodońska, Iluminacje krakowskich rękopisów na Wawelu. Pierwsza pol. XV wieku, Kraków
1967, ryc. 59. Autorka przyjmuje datowanie ołtarza z Niedzicy na ok. 1430 r.