Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

56

EWA POLAK-TRAJDOS

poza idealizm miękkiego stylu, by stać się
żywymi osobami z ich cierpieniem i peł-
nym zadumy smutkiem. Walicki grupuje
ołtarze: niedzicki Św. Bartłomieja, Św.
Zofii Z Sâsovej, Św. Mikołaja z Zarzecza
oraz Sw. Stefana i Emeryka 7 Maciejowic
w jednym kręgu szkoły sądeckiej153.
Dobrowolski koncentruje ołtarze z Sâsovej,
Zarzecza, Grybowa, Partyzanckiej Lupczy,
Żywca w warsztacie tak zwanego przezeń
Mistrza Postaci Tronujących154. Prowe-
niencję dzieł tego Mistrza wywodzi z Kra-
kowa, powołując się na freski biskupów
z krużganków kościoła Franciszkanów.

Poza motywem tronu z tarczkami
i kotarą, które są wspólne dla tych ostat-
nich obrazów, istnieją jednak pewne od-
chylenia, wskazujące na to, że problem jest
bardziej skomplikowany (il. 14). Istnieją
bowiem duże różnice w samym schemacie
postaci między biskupami z krużganku
kościoła Franciszkanów a tronującymi
świętymi ze szkoły sądeckiej. Owi biskupi
nie tronują, lecz siedzą w swobodnych
pozach. W miękkości i nieśmiałości postaci
Jana Grota, usadowionego bokiem na ławie,
z 1436 г., jak i w daleko późniejszym fre-
12. Warsztat Mistrza Maciejowickiego, Komunia św. Urszuli, kwatera sku przedstawiającym biskupa Strzempiń-
tryptyku Św. Zofii z Sâsovej skiego, z 1460 г., nie wyczuwa się jeszcze

w pełni zdecydowanego typu tronującego.
Nawet biskup Nankier, bardziej frontalnie
ujęty na freskach franciszkańskich, skłania smutnie głowę na ramię, Zamiast trzymać ją prosto155. Warto
nadmienić, że w tym samym mniej więcej czasie lub nieco wcześniej, około 1430—1440 г., powstaje trój-
kątny szczyt obecnego ołtarza Św. Andrzeja w Bardiowie, przedstawiający św. Jana Chrzciciela siedzą-
cego na tronie-ławie. Jego poza jest bardziej zdecydowana niż biskupów w krużgankach franciszkań-
skich (il. 15)156.

Ława-tron pojawia się u nas najwcześniej w ołtarzu Trzech Świętych z Sandomierza z około 1430 r.
i zostaje powtórzona, według Dobrowolskiego, w krużgankach kościoła Franciszkanów w Krakowie157.
Ława ta występuje w ołtarzyku sandomierskim bez motywu tarczek, podobnie zresztą jak na obrazie
szczytowym ze św. Janem Chrzcicielem w Bardiowie. Tarczki natomiast zdobią ławy na freskach francisz-
kańskich. Nie wiadomo jednak, czy istotnie ten motyw w Krakowie rozpoczyna swe życie, by rozpowszech-
nić się w malarstwie sądeckim, jak sugeruje Dobrowolski. W malarstwie ściennym na Spiszu znajdujemy
w Rudabanyi fresk ukazujący Madonnę ze św. Heleną siedzące właśnie na tronie z tarczkami, dużo wcześ-
niejszej daty, bo z 1420 r.158. Motyw ten był rozpowszechniony także w spiskim warsztacie wywodzącym
się od Mistrza Maciejowickiego, skoro jego uczeń, wykonawca tryptyku z Radâcs Berzenke-Bzinov
(z około 1450 г.), posługuje się nim159.

153 Walicki, Malarstwo polskie XV wieku..., s. 61.

154 Dobrowolski, Nowy Sącz..., s. 80.

155 Z. Ameisenowa, Średniowieczne malarstwo ścienne w Krakowie, [w:] Rocznik krakowski, t. 19, Kraków 1923, s. 91.

156 Csanky..., s. 19.

157 Dobrowolski, Nowy Sącz..., s. 80.

158 D. Radocsay, A kozépkori MagyarorszAg falkepei, Budapest 1954, tabl. IX.

159 Csanky, op. cit., s. 19,