Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

—-

51. Męczeństwo św. Jerzego, kwatera
tryptyku Św. Jerzego i Wojciecha

1

on zresztą w typie bliski starym
mężczyznom z obrazów Mistrza
Maciej o wickiego. Przede wszy-
stkim zaś niesłychane podobień-
stwo łączy Mater Dolorosa z re-
wersu tryptyku z Maciejowic
z opłakującą Jezusa Marią z Żywca
i Czarnego Potoku (il. 59, 60).
Bardzo znamienny jest również
osobliwy motyw skopiowany z
Mistrza Maciej o wickiego i powie-
lony w Opłakiwaniu z Żywca
i Czarnego Potoku, to jest postać
niewiasty, raczej dziewczyny „fra-
sobliwej", wspierającej policzek
na ręku. Jakkolwiek niewiasta
w zawoju z obrazu chomranickie-
go chwyta się dłonią za policzek,
jest ona mimo podobieństwa ge-

rWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACIEJOWICKIEGO 89

r

stu daleka tym trzem bliźniaczym kopiom. Ta „frasobliwa"
dziewczyna występuje w tryptyku z Maciejowic jako dama dwo-
ru opłakująca śmierć św. Emeryka. W obu Opłakiwani ach, z Czar-
nego Potoku i Żywca, pojawia się ona jako Maria Magdalena
(il. 61,62). Frasobliwy gest żałości jest powszechnie znany w ma-
larstwie bizantyńskim i włoskim. W scenie Opłakiwania szczegól-
nie dramatycznie wyrażony jest w obrazie toskańskiego Mistrza
Sw. Franciszka z Perugii, choć nie u Marii Magdaleny244.

W tym wypadku chodzi jednak o postać w specyficznym
typie sądeckim, która ten gest przybiera. Pełna twarzyczka, oko-
lona puklami włosów, bliska zarówno Marii z Ptaszkowcj, jak
królewnie z niedzickiego tryptyku Sw. Bartłomieja, z tragicznie
wzniesionymi brwiami, w połączeniu z tradycyjnym gestem ża-
łości poza trzema wymienionymi wypadkami nie występuje
w malarstwie polskim czy czeskim. Natomiast identyczna postać
pojawia się niespodziewanie we fresku Panien Mądrych i Głupich
u Sw. Piotra na Vrhu na Słowenii z poł. XV w.245

Inną osobliwością jest niesłychane podobieństwo pozy,
a szczególnie samego profilu giermka ze Śmierci św. Stefana
tryptyku maciejowickiego do niewiasty klęczącej bokiem w Op-
łakiwaniu żywieckim (il. 64,65). Dodajmy do tego żywe pokre-
wieństwo twarzy św. Jana z obrazu żywieckiego z obliczem św.
Emeryka. W postaci św. Jana z Opłakiwania z Żywca widać jak
inspiracje obu Mistrzów chomranickiego i Maciejowickiego prze-
nikają się nawzajem. Rysy twarzy św. Jana są oparte na wzorze
św. Emeryka, układ ręki zaś, i subtelny ruch palców są prymity w-

244 P. d'Ancona, Les primitifs italiens du XI au XIII siècle, Paris 1935, pl.
XXXIII, s. 78.

52. Siv. Jan i Matka Bolesna, skrzydła 245 F. Stele, Monumenta artis Slovenicae. La peinture murale au Moyen

tryptyku z Chełmca Age, Ljubljana 1935, ryc. 16.