DOI Heft:
I. Rozprawy
DOI Artikel:Polak-Trajdos, Ewa: Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądeckiego XV wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13397#0098
92
EWA POLAK-TRAJDOS
55. Mistrz Maciejowicki, Chrzest króla Polemiusza, kwatera tryptyku Św. Bartłomieja z Niedzicy
Opłakiwanie z Czarnego Potoku w tle przedstawiało najpewniej, jak w obrazie z Żywca, Arma Christi.
Jednakże wzorów takiej kompozycji nie należy bynajmniej szukać w malarstwie czeskim, i to jeszcze poprze z
tematycznie dalszą kompozycję Misericordia Domini248. O wiele prostsze wydaje się pokrewieństwo
między naszymi Oplakiwaniami z Arma Christi w tle a identycznymi kompozycjami (tylko w sensie te-
matycznym, a nie stylistycznym), jakie znajdujemy w Bolonii z drugiej poł. XIV w. oraz w San Gimi-
niano z ok. 1400 r. 249 Bogactwo ikonograficzne, jakie przynosi temat królów na tryptyku z Maciejowic,
poszerza się w zespole wyobrażeń Opłakiwania, które w ujęciu warsztatowym nie tracą na wartości ar-
tystycznej, lecz — przeciwnie —ją pogłębiają.
Jak wiadomo, na synodzie w Kolonii w 1423 r. arcybiskup Dietrich ustanowił święto Boleści i Współ-
cierpienia Marii jako protest przeciw husytom niszczącym obrazy Chrystusa i Marii250. Wydaje nam się,
że scena Marii opłakującej Syna, ukazana na obrazie z Żywca na tle Arma Christi, a prawdopodobnie
także przedstawiona z instrumentami Pasji na obrazie z Czarnego Potoku, jest plastycznym ucieleśnieniem
teologicznej prawdy głoszącej nie tylko współcierpienie Marii (compassio), ale i współodkupienic ludzkości
(co-redemptio)251. Ta rola współcierpiącej Marii jako Adjutrix redemptionis w dziele Odkupienia, przez
zastosowanie w obrazie motywu Arma, staje się szczególnie wymowna w Praecordiale devotorum z roku
1489 w Strasburgu, gdzie znajdujemy pełne uzasadnienie takiego przedstawienia: Pulcra lamentatio beate
virginis contra arma Christi. Consumato passionis christi agone... O quantis dolorum stimulis contuebatur mater
corpus dilecti filii, et quasi honore mortis filii instrumenta ipsa inferentia: crucem, clauos, spinas et lanceam... in
ipsa insensibilia instrumenta lamentabat...252
248 Strzałkowski, Malarstwo tablicowe..., s. 391.
249 R. Berliner, Arma Christi, [w:] Miinchner Jahrbuch der bildenden Kunst, wyd. 3, t. 4; Miinchen 1955, ryc. 23, 24.
250 J. Hefele, Histoire de conciles, t. 7, Paris 1916 część 1, s. 606—608.
251 O.G. von Simson, Compassio and Co-redemptio in Roger van der Weydens Descent from the Cross, ,,The Art Bulletin ,
t. 25: 1953, nr 1, s. И, 12.
252 Berliner, op. cit., s. 76, s. 137, przyp. 439.
EWA POLAK-TRAJDOS
55. Mistrz Maciejowicki, Chrzest króla Polemiusza, kwatera tryptyku Św. Bartłomieja z Niedzicy
Opłakiwanie z Czarnego Potoku w tle przedstawiało najpewniej, jak w obrazie z Żywca, Arma Christi.
Jednakże wzorów takiej kompozycji nie należy bynajmniej szukać w malarstwie czeskim, i to jeszcze poprze z
tematycznie dalszą kompozycję Misericordia Domini248. O wiele prostsze wydaje się pokrewieństwo
między naszymi Oplakiwaniami z Arma Christi w tle a identycznymi kompozycjami (tylko w sensie te-
matycznym, a nie stylistycznym), jakie znajdujemy w Bolonii z drugiej poł. XIV w. oraz w San Gimi-
niano z ok. 1400 r. 249 Bogactwo ikonograficzne, jakie przynosi temat królów na tryptyku z Maciejowic,
poszerza się w zespole wyobrażeń Opłakiwania, które w ujęciu warsztatowym nie tracą na wartości ar-
tystycznej, lecz — przeciwnie —ją pogłębiają.
Jak wiadomo, na synodzie w Kolonii w 1423 r. arcybiskup Dietrich ustanowił święto Boleści i Współ-
cierpienia Marii jako protest przeciw husytom niszczącym obrazy Chrystusa i Marii250. Wydaje nam się,
że scena Marii opłakującej Syna, ukazana na obrazie z Żywca na tle Arma Christi, a prawdopodobnie
także przedstawiona z instrumentami Pasji na obrazie z Czarnego Potoku, jest plastycznym ucieleśnieniem
teologicznej prawdy głoszącej nie tylko współcierpienie Marii (compassio), ale i współodkupienic ludzkości
(co-redemptio)251. Ta rola współcierpiącej Marii jako Adjutrix redemptionis w dziele Odkupienia, przez
zastosowanie w obrazie motywu Arma, staje się szczególnie wymowna w Praecordiale devotorum z roku
1489 w Strasburgu, gdzie znajdujemy pełne uzasadnienie takiego przedstawienia: Pulcra lamentatio beate
virginis contra arma Christi. Consumato passionis christi agone... O quantis dolorum stimulis contuebatur mater
corpus dilecti filii, et quasi honore mortis filii instrumenta ipsa inferentia: crucem, clauos, spinas et lanceam... in
ipsa insensibilia instrumenta lamentabat...252
248 Strzałkowski, Malarstwo tablicowe..., s. 391.
249 R. Berliner, Arma Christi, [w:] Miinchner Jahrbuch der bildenden Kunst, wyd. 3, t. 4; Miinchen 1955, ryc. 23, 24.
250 J. Hefele, Histoire de conciles, t. 7, Paris 1916 część 1, s. 606—608.
251 O.G. von Simson, Compassio and Co-redemptio in Roger van der Weydens Descent from the Cross, ,,The Art Bulletin ,
t. 25: 1953, nr 1, s. И, 12.
252 Berliner, op. cit., s. 76, s. 137, przyp. 439.