DOI Heft:
I. Rozprawy
DOI Artikel:Polak-Trajdos, Ewa: Twórczość Mistrza Maciejowickiego na tle malarstwa rejonu sądeckiego XV wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.13397#0113
TWÓRCZOŚĆ MISTRZA MACIEJOWICKIEGO 107
69. Mistrz Maciej owicki, Assunta, część
środkowa tryptyku z Przydonicy
nie zaś czysto maryjnym. Uważa-
my, że nasze Assunty są ujęte w
sposób zupełnie inny niż zacho-
dnioeuropejskie, ponieważ prócz
formalnych różnic istnieje zasadni-
cza ich odmienność kryjąca się w
głębszej warstwie obrazu — zna-
czeniowej. Tekst Hugona od św.
Wiktora wyjaśnia tę skomplikowa-
ną symbolikę288 :
Rosa quae apte désignât passio-
nem. Et si rosa in eo, quod ruhet,
exprimit passionem, ergo in eo, quod
plantatur, désignât compassionem.
Compassio in corde, passio in corpore.
Compassio latet, passio patet. Rosa
itaque plantatur, quando compassio co-
rdi ifigitur; floretu rubentem producit,
quando in effectum passionis procedit...
Patet itaque quod dei genitrix quasi
plantatio rosae in Jéricho extitit. Ta
symbolika wyjaśnia się więc po-
przez znaczenie samej róży jako
Pasji Chrystusa, a posadzonego
krzewu różanego jako compassio
Marii. Korzenie krzewu, jego we-
wnętrzne soki, płynące poprzez
pień ku liściom ukoronowanym
czerwienią płatków róż, są ukry-
tym, podziemnym nurtem wegeta-
cji, podobnie jak tajemna była com-
passio Marii. Compassio odbywa się
w sercu Matki, gdy Pasja ujawnia
się zewnętrznie w cierpieniu ciała
Zbawiciela.
Drzewo różane jest czasem
utożsamiane z Drzewem Życia. W
legendzie z XIII wieku, w Raju sie-
dzi na drzewie Dziecko, podobnie jak to plastycznie przedstawia obraz z XVI wieku z bruxheimerskiego
ołtarza Muzeum w Ulm289. Drzewo Życia jest tu drzewem różanym, na którym zawieszone są narzę-
dzia męki. Sw. męczenniczka Perpétua w wizji Raju widziała ogród z kwitnącym drzewem różanym290.
Usytuowanie zatem Assunty na tle krzewu różanego to nie tylko przedstawienie Marii, ale i Jezusa, który
W ujęciach symbolicznych jako Dziecko zbiera róże — znaki swego cierpienia291.
Wydaje nam się więc, że wyeksponowanie całego krzewu, a nawet szeregu pni wyrastających z kwia-
towego poszycia, ma przede wszystkim za zadanie uzmysłowienie jego witalnej siły, uwarunkowania
288 Berliner, Arma Christi... s. 74, s. 136, przyp. 419: Sermo 47, ML. 177, St.. 1027 f.
289 Berliner, op. cit., s. 73, ryc. 21.
290 D. Forstner, Die Welt der Symbole, Insbruck — Wien — Munchen 1961, s. 260.
291 Berliner, op. cit., s. 136, przyp. 416.
69. Mistrz Maciej owicki, Assunta, część
środkowa tryptyku z Przydonicy
nie zaś czysto maryjnym. Uważa-
my, że nasze Assunty są ujęte w
sposób zupełnie inny niż zacho-
dnioeuropejskie, ponieważ prócz
formalnych różnic istnieje zasadni-
cza ich odmienność kryjąca się w
głębszej warstwie obrazu — zna-
czeniowej. Tekst Hugona od św.
Wiktora wyjaśnia tę skomplikowa-
ną symbolikę288 :
Rosa quae apte désignât passio-
nem. Et si rosa in eo, quod ruhet,
exprimit passionem, ergo in eo, quod
plantatur, désignât compassionem.
Compassio in corde, passio in corpore.
Compassio latet, passio patet. Rosa
itaque plantatur, quando compassio co-
rdi ifigitur; floretu rubentem producit,
quando in effectum passionis procedit...
Patet itaque quod dei genitrix quasi
plantatio rosae in Jéricho extitit. Ta
symbolika wyjaśnia się więc po-
przez znaczenie samej róży jako
Pasji Chrystusa, a posadzonego
krzewu różanego jako compassio
Marii. Korzenie krzewu, jego we-
wnętrzne soki, płynące poprzez
pień ku liściom ukoronowanym
czerwienią płatków róż, są ukry-
tym, podziemnym nurtem wegeta-
cji, podobnie jak tajemna była com-
passio Marii. Compassio odbywa się
w sercu Matki, gdy Pasja ujawnia
się zewnętrznie w cierpieniu ciała
Zbawiciela.
Drzewo różane jest czasem
utożsamiane z Drzewem Życia. W
legendzie z XIII wieku, w Raju sie-
dzi na drzewie Dziecko, podobnie jak to plastycznie przedstawia obraz z XVI wieku z bruxheimerskiego
ołtarza Muzeum w Ulm289. Drzewo Życia jest tu drzewem różanym, na którym zawieszone są narzę-
dzia męki. Sw. męczenniczka Perpétua w wizji Raju widziała ogród z kwitnącym drzewem różanym290.
Usytuowanie zatem Assunty na tle krzewu różanego to nie tylko przedstawienie Marii, ale i Jezusa, który
W ujęciach symbolicznych jako Dziecko zbiera róże — znaki swego cierpienia291.
Wydaje nam się więc, że wyeksponowanie całego krzewu, a nawet szeregu pni wyrastających z kwia-
towego poszycia, ma przede wszystkim za zadanie uzmysłowienie jego witalnej siły, uwarunkowania
288 Berliner, Arma Christi... s. 74, s. 136, przyp. 419: Sermo 47, ML. 177, St.. 1027 f.
289 Berliner, op. cit., s. 73, ryc. 21.
290 D. Forstner, Die Welt der Symbole, Insbruck — Wien — Munchen 1961, s. 260.
291 Berliner, op. cit., s. 136, przyp. 416.