Rocznik Historii Sztuki (9.1973)

300

STEFAN MORAWSKI

zrzeszenia — 120 osób. Zabieg ten był oparty w dużej mierze na znajomości adresatów, tzn. na założeniu,
że problematyka ankiety nie będzie im obca. Starano się również o to, by osoby zawiadomione reprezen-
towały różne roczniki i różne specjalności, choć w naturalny sposób przewagę wśród nich uzyskali ci,
którzy zajmują się sztuką nowoczesną. Zawiadomiono o ankiecie również pracowników naukowych
Muzeum Narodowego i Instytutu Sztuki PAN oraz Koło Studenckie Historyków Sztuki z U.W. Grupę
studentów z Toruńskiego Wydziału Sztuk Pięknych zorganizował Janusz Bogucki, prowadzący z nią
zajęcia co dwa tygodnie. Tak więc już w trakcie przygotowania populacji zostały przesunięte akcenty:
środowisko okazało się podwójnie niejednorodne — geograficznie i pokoleniowo. Ten drugi moment
wydał się interesującym atutem ankiety: wykorzystano go od razu przy opracowaniu statystycznym.
Odpowiedzi na ankietę — wyłożoną, do dyspozycji zwiedzających przez dziesięć dni — uzyskano 52.
Z tego sześć osób — nieprzewidzianych, gdyż spoza kręgu artystów i historyków sztuki. O próbce re-
prezentatywnej nie można tutaj mówić, Jest wszelako faktem znamiennym, że zróżnicowanie grup po-
koleniowych i zawodowych było niemal proporcjonalne. Historycy sztuki dali 13 odpowiedzi, studenci
historii sztuki — 9, artyści plastycy wypełnili 11 ankiet, studenci wyższych uczelni plastycznych — 13.
Pośród historyków sztuki przewagę prawie całkowitą miały osoby między 30 a 45 rokiem życia, a więc
średnic pokolenie, które po wojnie zaczęło pracę zawodową. Pośród artystów plastyków było kilka osób
starszych, między 50 a 60 rokiem życia. Tutaj rozpiętość roczników jest duża. Zróżnicowanie co do wieku
okazało się jednak dla wyników ankiety nieistotne ; tym mniej różnica płci. Pytania te zostały wprowa-
dzone na wyrost, gdyż liczono się ze znacznie większą ilością odpowiedzi i ewentualną możliwością usta-
lenia pewnych korelacji między wiekiem, płcią, nawet okresem akulturacji a charakterem odpowiedzi
udzielanych na poszczególne grupy pytań podstawowych. Ankieta musi więc być traktowana jako materiał
nie tyle socjologiczny, ile estetyczny — takie zresztą było założenie badawcze. Zadaniem analizy jakoś-
ciowej (z przesunięciem na plan dalszy instrumentalny aspektu ilościowego) jest sprawdzcnie,co niektórzy
przynajmniej artyści i historycy sztuki młodszego i starszego pokolenia myślą dzisiaj o formizmie w zesta-
wieniu z tym, co pisano o nim 50 i 30 lat temu.

II. ANALIZA ILOŚCIOWA

Por. załączniki: I — Ankieta, II— Spis eksponowanych dzieł, III— Uwagi krytyczne, dotyczące meto-
dologii badań ankietowych oraz wywiadów, w odniesieniu do recepcji sztuki, IV — tablice obliczeniowe.

Zestawmy przede wszystkim en bloc dwie wydzielone grupy: studencką i nicstudencką. Na ogół
pierwsza z nich z większą gotowością odpowiadała „tak" lub „nie", w drugiej zaś — z nie wyjaśnionych
powodów, które najogólniej należałoby określić jako wstrzemięźliwość raczej niż niewiedzę, sporo osób
wstrzymało się od udzielenia odpowiedzi. Odpowiedzi afirmujących jest tyleż samo w jednej, co i drugiej
grupie. Przy takim więc ogólnym przeciwstawieniu obu wydzielonych grup nie uzyskuje się żadnego,
badawczo płodnego, wglądu w rozważaną tu problematykę. Cenniejsze będzie natomiast zestawienie
odpowiedzi na poszczególne pytania i zgrupowanie ich w odpowiednie problemy, wyeksponowane
jako zadania badawcze. Tak więc w odpowiedzi na pierwsze pytanie studenci zdecydowanie zaaprobowali
jako wartości formizmu: rytmizację pola, dynamizację układu przestrzennego oraz napięcia kierunkowe.
Skłonni byli również zgodzić się na wątki dekoracyjno-ornamentalne oraz prymat formy nad kolorem —
jako wskaźniki aksjologiczne. Odrzucili propozycję dotyczącą silnych kontrastów walorowych, co do
zasady zaś negowania mimesis liczba głosów była podzielona. W drugiej grupie (niestudenckiej) tylko
aspekt dynamizacji przestrzennej znalazł uznanie zdecydowane, natomiast co do kontrastów walorowych
głosy były niemal w równej liczbie pozytywne i negatywne. Tutaj na napięcia kierunkowe zgodziło się
mniej osób, więcej zaś wotowało za dwoma ostatnimi wskaźnikami. W odpowiedzi na drugie pytanie
grupa studencka okazała się tak samo nieskłonna do akceptacji zestawu wskaźników, ale udzieliła znacz-
nie mniej odpowiedzi konstruktywnych, co wiąże się z faktem, iż niestudenci nie mieli tylu wahań w spra-
wie, czy analiza formizmu, zaproponowana przez ankietę, jest wyczerpująca. Odpowiedź na pytanie
kolejne wskazuje, że obie grupy z taka samą trudnością decydowały się na odrzucenie wstępnych pro-
pozycji ankiety. Do sformułowań konkurencyjnych przejdziemy w dalszym toku wywodów, tzn. przy
rozpatrywaniu jakościowego charakteru udzielonych odpowiedzi. Odpowiedź na pytanie siódme, uzu-
pełniające indagację dotyczącą jakości wartościowych, znalazła mniej więcej równą aprobatę obu grup