DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0021
NAGROBKI PRZEDROMAŃSKIE 1 ROMAŃSKIE W POLSCE
19
3. Gniezno, katedra p. w. Wniebowzięcia P. Marii i Św. Wojciecha, płyta inskrypcyjna (nr kat. 1)
się bliżej nie określonego wydzielenia przestrzennego tumby. Grobowiec był uważany najczęściej za miejsce
ostatniego spoczynku Mieszka I38.
Jak podano już wyżej, grób zlokalizowany pośrodku nawy głównej katedry gnieźnieńskiej — „zbudowany
z łupanych skorup granitowych i okrzesków w identyczny sposób i tą samą techniką sklepienia, częściowo
jeszcze zachowanego, jakiej użyto przy kaplicy na Lednickiej Wyspie"39 — mógł być pierwotnie oznaczony
tumbą podobną do nagrobka poznańskiego. Również próba rekonstrukcji gnieźnieńskiego nagrobka z płytą
inskrypcyjną (nr kat. 1) napotyka, wobec braku odpowiednich danych archeologicznych, na te same trudności.
Na obecnym etapie badań trudno wskazać źródło, z którego zaczerpnięto wzór zastosowany przy wznoszeniu
domniemanego grobowca Mieszka I. Nie tylko bowiem brak danych, które by umożliwiały pełną rekonstrukcję
pierwotnego wyglądu nagrobka, lecz także niejasne są geneza i początkowe stadia rozwoju tumby. Nie mogąc
na tym miejscu wchodzić w dyskusję z autorami dotychczasowych poglądów na genezę tumby40 — wymaga-
łoby to przeprowadzenia trudnych i obszernych badań — kwestie związane z nagrobkiem poznańskim pozo-
stawiam na razie otwarte. Przypomnieć jednak należy ważny dla tego zagadnienia przykład oznaczenia grobów
cesarzy z dynastii salickiej w Spirze. Nie był on dotychczas — jak się zdaje — uwzględniany przy próbach wy-
jaśnienia genezy tumby. Miejsce pochówku Konrada II i jego żony Giseli oznaczały gładkie wieka kamiennych
trumien, wznoszące się ok. 12 cm ponad ramą z czerwonego piaskowca otaczającą groby. Zapewne w latach
1052—1061 — po pogrzebie zmarłego w 1052 r. Henryka III, którego ciało złożono obok szczątków Konrada
38 Józefowiczówna, op. cit., s. 55, 58 — 62; por. Z. Świechowski, Wczesna architektura piastowska około r. 1000, [w:]
Początki państwa polskiego..., t. II, s. 263, 266.
39 Laubitz, op. cit., s. 18.
40 Problem poruszano w syntezach sztuki (np. G. Dehio, Geschichte der deutschen Kunst, Bd. I, Text, Berlin—Leipzig 1919,
s. 181), w opracowaniach zagadnień sepulkralnych (np. Borgwardt, op. cit., s. 10; Zoepfl, op. cit., szp. 350; E. Panofsky, To mb
Sculpture, New York 1964, s. 53; P. Skubiszewski, Nagrobki, [w:] SSS, t. 3, s. 344) i osobnych studiach (np. A. Weckwerth,
Tumba und Tischgrabmal in Deutschland, ,,Archiv fur Kulturgeschichte", XXXIX, 1957, s. 273 — 308). O znaczeniu słowa tumba zob. :
D. Heller, Das Grab des Heiligen Bonifatius in Fulda, [w:] Sankt Bonifatius. Gedankgabe zum 1200. Todestag, Fulda 1954,
s. 154-156.
19
3. Gniezno, katedra p. w. Wniebowzięcia P. Marii i Św. Wojciecha, płyta inskrypcyjna (nr kat. 1)
się bliżej nie określonego wydzielenia przestrzennego tumby. Grobowiec był uważany najczęściej za miejsce
ostatniego spoczynku Mieszka I38.
Jak podano już wyżej, grób zlokalizowany pośrodku nawy głównej katedry gnieźnieńskiej — „zbudowany
z łupanych skorup granitowych i okrzesków w identyczny sposób i tą samą techniką sklepienia, częściowo
jeszcze zachowanego, jakiej użyto przy kaplicy na Lednickiej Wyspie"39 — mógł być pierwotnie oznaczony
tumbą podobną do nagrobka poznańskiego. Również próba rekonstrukcji gnieźnieńskiego nagrobka z płytą
inskrypcyjną (nr kat. 1) napotyka, wobec braku odpowiednich danych archeologicznych, na te same trudności.
Na obecnym etapie badań trudno wskazać źródło, z którego zaczerpnięto wzór zastosowany przy wznoszeniu
domniemanego grobowca Mieszka I. Nie tylko bowiem brak danych, które by umożliwiały pełną rekonstrukcję
pierwotnego wyglądu nagrobka, lecz także niejasne są geneza i początkowe stadia rozwoju tumby. Nie mogąc
na tym miejscu wchodzić w dyskusję z autorami dotychczasowych poglądów na genezę tumby40 — wymaga-
łoby to przeprowadzenia trudnych i obszernych badań — kwestie związane z nagrobkiem poznańskim pozo-
stawiam na razie otwarte. Przypomnieć jednak należy ważny dla tego zagadnienia przykład oznaczenia grobów
cesarzy z dynastii salickiej w Spirze. Nie był on dotychczas — jak się zdaje — uwzględniany przy próbach wy-
jaśnienia genezy tumby. Miejsce pochówku Konrada II i jego żony Giseli oznaczały gładkie wieka kamiennych
trumien, wznoszące się ok. 12 cm ponad ramą z czerwonego piaskowca otaczającą groby. Zapewne w latach
1052—1061 — po pogrzebie zmarłego w 1052 r. Henryka III, którego ciało złożono obok szczątków Konrada
38 Józefowiczówna, op. cit., s. 55, 58 — 62; por. Z. Świechowski, Wczesna architektura piastowska około r. 1000, [w:]
Początki państwa polskiego..., t. II, s. 263, 266.
39 Laubitz, op. cit., s. 18.
40 Problem poruszano w syntezach sztuki (np. G. Dehio, Geschichte der deutschen Kunst, Bd. I, Text, Berlin—Leipzig 1919,
s. 181), w opracowaniach zagadnień sepulkralnych (np. Borgwardt, op. cit., s. 10; Zoepfl, op. cit., szp. 350; E. Panofsky, To mb
Sculpture, New York 1964, s. 53; P. Skubiszewski, Nagrobki, [w:] SSS, t. 3, s. 344) i osobnych studiach (np. A. Weckwerth,
Tumba und Tischgrabmal in Deutschland, ,,Archiv fur Kulturgeschichte", XXXIX, 1957, s. 273 — 308). O znaczeniu słowa tumba zob. :
D. Heller, Das Grab des Heiligen Bonifatius in Fulda, [w:] Sankt Bonifatius. Gedankgabe zum 1200. Todestag, Fulda 1954,
s. 154-156.