DOI Artikel:
Skubiszewski, Piotr: Cykl wielkanocny w Ołtarzu Mariackim Wita Stosza
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0045
Rocznik Historii Sztuki, t. XII
Ossolineum 1981
PL ISSN 0080-3472
PIOTR SKUBISZEWSKI
CYKL WIELKANOCNY W OŁTARZU MARIACKIM WITA STOSZA
1. KOLEJNOŚĆ SCEN NA SKRZYDŁACH OŁTARZA
ZAMKNIĘTEGO W DOTYCHCZASOWYM PIŚMIENNICTWIE
Opisując Ołtarz Mariacki zamknięty, badacze sztuki Wita Stosza wyliczają sceny na skrzydłach zwykle
w następującej kolejności:
1. a. Zwiastowanie narodzin Marii Joachimowi; b. Spotkanie Joachima z Anną przy Złotej Bramie;
2. Narodziny Marii;
3. Oddanie Marii na służbę w Świątyni;
4. Ofiarowanie Dzieciątka;
5. Dwunastoletni Jezus nauczający w świątyni;
6. Pojmanie Chrystusa;
I. Ukrzyżowanie;
8. Opłakiwanie;
9. Złożenie do grobu;
10. Zstąpienie do otchłani;
II. Trzy Marie u grobu;
12. Chrystus zmartwychwstały ukazuje się Marii Magdalenie {Nołi me fangere)*1.
Na dwunastu kwaterach zamkniętego Ołtarza Mariackiego zostało przedstawionych trzynaście scen. W obrę-
bie tego zespołu można wyróżnić cztery cykle: ,,Historii Joachima i Anny" oraz „Dzieciństwa Marii" (lewe
skrzydło nieruchome, kwatery 1—3); „Dzieciństwa Chrystusa" (dolna część lewego skrzydła ruchomego;
kwatery 4 i 5); „Męki Chrystusa" (górna część lewego skrzydła ruchomego i prawe skrzydło ruchome, kwatery
6—9); „Chwały Chrystusa po Męce", czyli cykl wielkanocny (prawe skrzydło nieruchome, sceny 10 — 12).
Godząc się z podanym na wstępie następstwem scen, musimy przyjąć, że kierunek biegu opowieści obrazo-
wej nie jest na poszczególnych skrzydłach jednakowy. Narracja bowiem rozpoczyna się w takim razie od górnej
kwatery (1) lewego nieruchomego skrzydła, którym biegnie w dół, by następnie przejść na sąsiadującą kwaterę
(4) skrzydła lewego ruchomego, którym z kolei biegnie ku górze; stąd znów przechodzi na sąsiednią kwaterę
(7) prawego skrzydła ruchomego i ponownie schodzi do dołu (kwatera 9). W tym jednak miejscu opadający
* W przypisach przy często powtarzających się pozycjach bibliograficznych znajduje się w nawiasach odsyłacz do przypisu,
w którym dana pozycja została po raz pierwszy zacytowana, np. (p. 7).
1 W takiej kolejności wyliczył sceny w pierwszym znanym mi obszernym opisie Ołtarza Mariackiego, datowanym dnia 26 marca
1862, rzeźbiarz Józef Brzostowski; Archiwum Kościoła Mariackiego w Krakowie, vol. VII, fasc. 6. Księdzu infułatowi Teofilowi
Kurowskiemu, archiprezbiterowi Bazyliki Mariackiej, składam serdeczne podziękowanie za życzliwe ułatwienia w badaniach
nad ołtarzem i w poszukiwaniach archiwalnych. Spośród prac o Wicie Stoszu i Ołtarzu Mariackim, które podają tę kolejność scen,
wymieniam tylko ważniejsze: W. Łuszczkiewicz, O treści i znaczeniu artystycznym ołtarza w kościele Panny Marii w Krakowie,
arcydzieła Wita Stwosza, Kraków 1868, s. 24; B. Daun, Veit Stoss, Bielefeld —Leipzig 1906, s. 14—16; F. Kopera, Wit Stwosz w Kra-
kowie, „Rocznik Krakowski", R. 10: 1907, s. 41 — 43; T. Szydłowski, O Wita Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wy-
glądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki", 2: 1922, s. 72; T. Szydłowski, Le retable de Notre Dame de Cracovie, Avec une introduction
de P. Francastel, Paris 1935, s. 18; A. Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa 1950, s. 68; T. Dobrowolski, J. E. Dutkiewicz,
Wit Stwosz, Ołtarz Krakowski, wyd. 1, Warszawa 1951, s. 17 п.; wyd. 2, 1964, s. 17; S. Dettloff, Wit Stosz, t. 1, Wrocław 1961,
s. 32; T. Dobrowolski, Wit Stwosz, Ołtarz Mariacki. Epoka i środowisko, Kraków 1980, s. 101. Por. także Katalog zabytków sztuki
w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. II: Kościoły i klasztory śródmieścia, 1, Red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 16. M. Los-
snitzer {Veit Stoss, Die Herkunft seiner Kunst, Seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912, s. 40) wymienił po Złożeniu do grobu
Trzy Marie, a następnie — Zstąpienie do otchłani i Nołi me tangere, nie wyjaśniwszy wszakże dlaczego przyjął taką kolejność. Po-
wtórzył to za nim E. Lutze, Veit Stoss, wyd. 4 [Miinchen — Berlin] 1968, s. 17.
Ossolineum 1981
PL ISSN 0080-3472
PIOTR SKUBISZEWSKI
CYKL WIELKANOCNY W OŁTARZU MARIACKIM WITA STOSZA
1. KOLEJNOŚĆ SCEN NA SKRZYDŁACH OŁTARZA
ZAMKNIĘTEGO W DOTYCHCZASOWYM PIŚMIENNICTWIE
Opisując Ołtarz Mariacki zamknięty, badacze sztuki Wita Stosza wyliczają sceny na skrzydłach zwykle
w następującej kolejności:
1. a. Zwiastowanie narodzin Marii Joachimowi; b. Spotkanie Joachima z Anną przy Złotej Bramie;
2. Narodziny Marii;
3. Oddanie Marii na służbę w Świątyni;
4. Ofiarowanie Dzieciątka;
5. Dwunastoletni Jezus nauczający w świątyni;
6. Pojmanie Chrystusa;
I. Ukrzyżowanie;
8. Opłakiwanie;
9. Złożenie do grobu;
10. Zstąpienie do otchłani;
II. Trzy Marie u grobu;
12. Chrystus zmartwychwstały ukazuje się Marii Magdalenie {Nołi me fangere)*1.
Na dwunastu kwaterach zamkniętego Ołtarza Mariackiego zostało przedstawionych trzynaście scen. W obrę-
bie tego zespołu można wyróżnić cztery cykle: ,,Historii Joachima i Anny" oraz „Dzieciństwa Marii" (lewe
skrzydło nieruchome, kwatery 1—3); „Dzieciństwa Chrystusa" (dolna część lewego skrzydła ruchomego;
kwatery 4 i 5); „Męki Chrystusa" (górna część lewego skrzydła ruchomego i prawe skrzydło ruchome, kwatery
6—9); „Chwały Chrystusa po Męce", czyli cykl wielkanocny (prawe skrzydło nieruchome, sceny 10 — 12).
Godząc się z podanym na wstępie następstwem scen, musimy przyjąć, że kierunek biegu opowieści obrazo-
wej nie jest na poszczególnych skrzydłach jednakowy. Narracja bowiem rozpoczyna się w takim razie od górnej
kwatery (1) lewego nieruchomego skrzydła, którym biegnie w dół, by następnie przejść na sąsiadującą kwaterę
(4) skrzydła lewego ruchomego, którym z kolei biegnie ku górze; stąd znów przechodzi na sąsiednią kwaterę
(7) prawego skrzydła ruchomego i ponownie schodzi do dołu (kwatera 9). W tym jednak miejscu opadający
* W przypisach przy często powtarzających się pozycjach bibliograficznych znajduje się w nawiasach odsyłacz do przypisu,
w którym dana pozycja została po raz pierwszy zacytowana, np. (p. 7).
1 W takiej kolejności wyliczył sceny w pierwszym znanym mi obszernym opisie Ołtarza Mariackiego, datowanym dnia 26 marca
1862, rzeźbiarz Józef Brzostowski; Archiwum Kościoła Mariackiego w Krakowie, vol. VII, fasc. 6. Księdzu infułatowi Teofilowi
Kurowskiemu, archiprezbiterowi Bazyliki Mariackiej, składam serdeczne podziękowanie za życzliwe ułatwienia w badaniach
nad ołtarzem i w poszukiwaniach archiwalnych. Spośród prac o Wicie Stoszu i Ołtarzu Mariackim, które podają tę kolejność scen,
wymieniam tylko ważniejsze: W. Łuszczkiewicz, O treści i znaczeniu artystycznym ołtarza w kościele Panny Marii w Krakowie,
arcydzieła Wita Stwosza, Kraków 1868, s. 24; B. Daun, Veit Stoss, Bielefeld —Leipzig 1906, s. 14—16; F. Kopera, Wit Stwosz w Kra-
kowie, „Rocznik Krakowski", R. 10: 1907, s. 41 — 43; T. Szydłowski, O Wita Stwosza Ołtarzu Mariackim i jego pierwotnym wy-
glądzie, „Prace Komisji Historii Sztuki", 2: 1922, s. 72; T. Szydłowski, Le retable de Notre Dame de Cracovie, Avec une introduction
de P. Francastel, Paris 1935, s. 18; A. Bochnak, Wit Stwosz w Polsce, Warszawa 1950, s. 68; T. Dobrowolski, J. E. Dutkiewicz,
Wit Stwosz, Ołtarz Krakowski, wyd. 1, Warszawa 1951, s. 17 п.; wyd. 2, 1964, s. 17; S. Dettloff, Wit Stosz, t. 1, Wrocław 1961,
s. 32; T. Dobrowolski, Wit Stwosz, Ołtarz Mariacki. Epoka i środowisko, Kraków 1980, s. 101. Por. także Katalog zabytków sztuki
w Polsce, t. 4: Miasto Kraków, cz. II: Kościoły i klasztory śródmieścia, 1, Red. A. Bochnak, J. Samek, Warszawa 1971, s. 16. M. Los-
snitzer {Veit Stoss, Die Herkunft seiner Kunst, Seine Werke und sein Leben, Leipzig 1912, s. 40) wymienił po Złożeniu do grobu
Trzy Marie, a następnie — Zstąpienie do otchłani i Nołi me tangere, nie wyjaśniwszy wszakże dlaczego przyjął taką kolejność. Po-
wtórzył to za nim E. Lutze, Veit Stoss, wyd. 4 [Miinchen — Berlin] 1968, s. 17.