DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0030
28
TADEUSZ JURKOWLANIEC
23. Wąchock, opactwo cystersów p. w. P. Marii 24 Wąchock, opactwo cy- ^ Sand ^ g
i Św. Floriana, płyta z mieczem (nr kat. 25) stersow p. w. P. Mara г Św.
Floriana, płyta z mieczem K ^ v
(nr kat. 26)
Przypuszcza bowiem, że jest to tablica komemoratywna77. Badania Białoskórskiej nie zostały jeszcze ukoń-
czone i autorka nie przedstawiła w tej sprawie szczegółowej argumentacji, dlatego — zgodnie z dotychczaso-
wymi poglądami — traktuję płytę jako nagrobek. Płyta, wykonana zapewne przez kamieniarza ze ,,strzechy"
mistrza Simona, oznaczała miejsce pochówku opata, który według Michała Walickiego nazywał się Gerhard78.
Pastorał bowiem jako główny motyw dekoracji nagrobków biskupów i opatów często występował w średniowie-
cznej sztuce sepulkralnej. Płyta wąchocka w porównaniu ze znanymi mi zabytkami tego rodzaju z obszaru
Niemiec79, Francji80 i Czech81 charakteryzuje się najwyższym poziomem wykonania i niezwykłym bogactwem
dekoracji ornamentalnej.
Płyty, na których obok miecza wyobrażono inne przedmioty, stanowią pozostałe warianty omawianego
typu narobków. Na przechowywanym w lapidarium wąchockim nagrobku (nr kat. 24) znajduje się odwzoro-
wanie miecza i laski opackiej82. W centralnym polu innego nagrobka w Wąchocku (nr kat. 23) obok miecza
77 Informacja ustna dr K. Białoskórskiej.
78 Walicki, Dekoracja architektury..., s. 241.
79 Np. nagrobek opata Benno (zm. 1119) w Erbach {Kunstdenkmaler im Grossherzogtum Hessen, A. Provinz Starkenburg, Kreis
Erbach von G. Schefer, Darmstadt 1891, s. 262, fig. 134); płyta w Wannweil {Die Kunst- und Altertumsdenkmale im Kónigreich Wwrt-
temberg, bearbeitete von E. Paulus, Inventai- Schwarzwaldkreis, Stuttgart 1897, s. 268, il. na s. 269) czy nagrobek opatki Benedykty
w Himmeltal {Die Kunstdenkmaler von Bayern, III. Regierungsbezirk Unterfranken, XXIII. Bezirksamt Orenburg, bearbeitet von
A. Feulner, B. Róttger, Munchen 1925, s. 45, fig. 24).
80 Najstarszym znanym mi zabytkiem jest nagrobek Cecylii (zm. 1127) opatki w kościele Św. Trójcy w Caen (Adhémar, Dordor,
op. cit., fig. 5); nagrobki tego typu upamiętniały opatów w Barbeaux {ibidem, fig. 13, 14, 15 i nn.), Boscherville {ibidem, fig. 66).
81 Znane mi są tylko nagrobki gotyckie, np. płyta opatki Kunhuty z Kolovrat — w kościele Św. Jerzego na Hradczanach w Pra-
(I. Borkovsky, Svatojifska bazylika a klaster na prazském hradë, Praha 1975, s. 40).
82 Por. wyobrażenie laski w scenie inwestytury na relikwiarzu Heriberta z Deutz — D. Kótsche, Zum Stand der Forschung
der Goldschmiedekunst des 12. Jahrhunderts in Rhein-Maas-Gebiet, [w:] Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800 — 1400, Bd. 2, Berichte,
Beitrdge und Forschungen zum Themenkreises der Ausstellung und Katalogs, K5ln 1973, il. na s. 280. Być może przedmiot ten należy
interpretować jako wyobrażenie maczugi. Zob. A. Nadolski, Odo episcopus baculus tenens. W sprawie obyczajowej hierarchii
niektóych rodzajów broni w średniowieczu, [w:] Cul tus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976,
s. 421-425.
TADEUSZ JURKOWLANIEC
23. Wąchock, opactwo cystersów p. w. P. Marii 24 Wąchock, opactwo cy- ^ Sand ^ g
i Św. Floriana, płyta z mieczem (nr kat. 25) stersow p. w. P. Mara г Św.
Floriana, płyta z mieczem K ^ v
(nr kat. 26)
Przypuszcza bowiem, że jest to tablica komemoratywna77. Badania Białoskórskiej nie zostały jeszcze ukoń-
czone i autorka nie przedstawiła w tej sprawie szczegółowej argumentacji, dlatego — zgodnie z dotychczaso-
wymi poglądami — traktuję płytę jako nagrobek. Płyta, wykonana zapewne przez kamieniarza ze ,,strzechy"
mistrza Simona, oznaczała miejsce pochówku opata, który według Michała Walickiego nazywał się Gerhard78.
Pastorał bowiem jako główny motyw dekoracji nagrobków biskupów i opatów często występował w średniowie-
cznej sztuce sepulkralnej. Płyta wąchocka w porównaniu ze znanymi mi zabytkami tego rodzaju z obszaru
Niemiec79, Francji80 i Czech81 charakteryzuje się najwyższym poziomem wykonania i niezwykłym bogactwem
dekoracji ornamentalnej.
Płyty, na których obok miecza wyobrażono inne przedmioty, stanowią pozostałe warianty omawianego
typu narobków. Na przechowywanym w lapidarium wąchockim nagrobku (nr kat. 24) znajduje się odwzoro-
wanie miecza i laski opackiej82. W centralnym polu innego nagrobka w Wąchocku (nr kat. 23) obok miecza
77 Informacja ustna dr K. Białoskórskiej.
78 Walicki, Dekoracja architektury..., s. 241.
79 Np. nagrobek opata Benno (zm. 1119) w Erbach {Kunstdenkmaler im Grossherzogtum Hessen, A. Provinz Starkenburg, Kreis
Erbach von G. Schefer, Darmstadt 1891, s. 262, fig. 134); płyta w Wannweil {Die Kunst- und Altertumsdenkmale im Kónigreich Wwrt-
temberg, bearbeitete von E. Paulus, Inventai- Schwarzwaldkreis, Stuttgart 1897, s. 268, il. na s. 269) czy nagrobek opatki Benedykty
w Himmeltal {Die Kunstdenkmaler von Bayern, III. Regierungsbezirk Unterfranken, XXIII. Bezirksamt Orenburg, bearbeitet von
A. Feulner, B. Róttger, Munchen 1925, s. 45, fig. 24).
80 Najstarszym znanym mi zabytkiem jest nagrobek Cecylii (zm. 1127) opatki w kościele Św. Trójcy w Caen (Adhémar, Dordor,
op. cit., fig. 5); nagrobki tego typu upamiętniały opatów w Barbeaux {ibidem, fig. 13, 14, 15 i nn.), Boscherville {ibidem, fig. 66).
81 Znane mi są tylko nagrobki gotyckie, np. płyta opatki Kunhuty z Kolovrat — w kościele Św. Jerzego na Hradczanach w Pra-
(I. Borkovsky, Svatojifska bazylika a klaster na prazském hradë, Praha 1975, s. 40).
82 Por. wyobrażenie laski w scenie inwestytury na relikwiarzu Heriberta z Deutz — D. Kótsche, Zum Stand der Forschung
der Goldschmiedekunst des 12. Jahrhunderts in Rhein-Maas-Gebiet, [w:] Rhein und Maas. Kunst und Kultur 800 — 1400, Bd. 2, Berichte,
Beitrdge und Forschungen zum Themenkreises der Ausstellung und Katalogs, K5ln 1973, il. na s. 280. Być może przedmiot ten należy
interpretować jako wyobrażenie maczugi. Zob. A. Nadolski, Odo episcopus baculus tenens. W sprawie obyczajowej hierarchii
niektóych rodzajów broni w średniowieczu, [w:] Cul tus et cognitio. Studia z dziejów średniowiecznej kultury, Warszawa 1976,
s. 421-425.