DOI Artikel:
Jurkowlaniec, Tadeusz: Nagrobki przedromańskie i romańskie w Polsce
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0033
NAGROBKI PRZEDROMAŃSKIE I ROMAŃSKIE W POLSCE
31
32. Strzelno, kościół p. w. Św. Prokopa, płyta figuralna;
stan sprzed 1939 r. (nr kat. 18)
wyobrażenie głowy zmarłego na poduszce. Nad arkadą dwie półpostacie aniołów unoszą w całunie personifi-
kację duszy zmarłego. Pierwotna lokalizacja nagrobka nie jest znana. Przypuszczalnie oznaczał on grób od-
kryty w kościele Św. Prokopa i podobnie jak płyta w Wiślicy wznosił się nad poziomem posadzki.
Również postać ludzką na nagrobku w Łęczycy-Tumie przedstawiono w płycinie zamkniętej arkadą (nr kat.
12). W górnej strefie płyty wyobrażono półpostać anioła trzymającego przed sobą duszę zmarłego w postaci
dziecka.
Płyty z rzeźbionym wyobrażeniem postaci zmarłego — jako samodzielne nagrobki lub zasadnicze składniki
tumb czy nagrobków w formie stołu {Tischgrabmal) — występowały we wszystkich krajach Zachodu. Naj-
starszym przykładem typu jest płyta na tzw. płaskiej tumbie anty-króla Rudolfa z Rheinfelden (zm. 1080) w Mer-
seburgu. Nagrobki tego typu różnią się sposobem ujęcia postaci oraz występowaniem różnych dodatkowych
elementów dekoracji. Figura ludzka na polskich płytach została przedstawiona zgodnie z najbardziej rozpow-
szechnionym w romańskiej rzeźbie sepulkralnej ujęciem: ukazana na wprost, w pozycji stojącej i leżącej jedno-
cześnie. Również repertuar motywów towarzyszących wyobrażeniu postaci zmarłego jest wspólny z całą
rzeźbą nagrobną średniowiecza.
Arkada w sztuce sepulkralnej symbolizowała wrota raju, miejsce wiecznego szczęścia, niebo92. Interpretacja
ta jest zgodna z ogólną symboliką łuku, który jako abrewiacja sfery oznacza niebo 93. Takie znaczenie arkady
potwierdza wyobrażenie Manus Dei na nagrobku w Łęczycy-Tumie94. Ręka wyłaniająca się z nieba symboli-
92 Por. H. s'Jacob, Idealism and Realism. A study of Sepulchral Symbolism, Leiden 1954, s. 27.
93 H. Hollànder, Himmel [w:] LCI, Bd. II, szp. 261.
94 Najwcześniejszym nagrobkiem romańskim z wyobrażeniem Manus Dei jest zapewne pomnik Anfusa Pereza (zm. 1093) —
s'Jacob, op. cit., s. 111, 112; Silos y su Epoca (Katalog), s. 27, nr 13.
31
32. Strzelno, kościół p. w. Św. Prokopa, płyta figuralna;
stan sprzed 1939 r. (nr kat. 18)
wyobrażenie głowy zmarłego na poduszce. Nad arkadą dwie półpostacie aniołów unoszą w całunie personifi-
kację duszy zmarłego. Pierwotna lokalizacja nagrobka nie jest znana. Przypuszczalnie oznaczał on grób od-
kryty w kościele Św. Prokopa i podobnie jak płyta w Wiślicy wznosił się nad poziomem posadzki.
Również postać ludzką na nagrobku w Łęczycy-Tumie przedstawiono w płycinie zamkniętej arkadą (nr kat.
12). W górnej strefie płyty wyobrażono półpostać anioła trzymającego przed sobą duszę zmarłego w postaci
dziecka.
Płyty z rzeźbionym wyobrażeniem postaci zmarłego — jako samodzielne nagrobki lub zasadnicze składniki
tumb czy nagrobków w formie stołu {Tischgrabmal) — występowały we wszystkich krajach Zachodu. Naj-
starszym przykładem typu jest płyta na tzw. płaskiej tumbie anty-króla Rudolfa z Rheinfelden (zm. 1080) w Mer-
seburgu. Nagrobki tego typu różnią się sposobem ujęcia postaci oraz występowaniem różnych dodatkowych
elementów dekoracji. Figura ludzka na polskich płytach została przedstawiona zgodnie z najbardziej rozpow-
szechnionym w romańskiej rzeźbie sepulkralnej ujęciem: ukazana na wprost, w pozycji stojącej i leżącej jedno-
cześnie. Również repertuar motywów towarzyszących wyobrażeniu postaci zmarłego jest wspólny z całą
rzeźbą nagrobną średniowiecza.
Arkada w sztuce sepulkralnej symbolizowała wrota raju, miejsce wiecznego szczęścia, niebo92. Interpretacja
ta jest zgodna z ogólną symboliką łuku, który jako abrewiacja sfery oznacza niebo 93. Takie znaczenie arkady
potwierdza wyobrażenie Manus Dei na nagrobku w Łęczycy-Tumie94. Ręka wyłaniająca się z nieba symboli-
92 Por. H. s'Jacob, Idealism and Realism. A study of Sepulchral Symbolism, Leiden 1954, s. 27.
93 H. Hollànder, Himmel [w:] LCI, Bd. II, szp. 261.
94 Najwcześniejszym nagrobkiem romańskim z wyobrażeniem Manus Dei jest zapewne pomnik Anfusa Pereza (zm. 1093) —
s'Jacob, op. cit., s. 111, 112; Silos y su Epoca (Katalog), s. 27, nr 13.