DOI Artikel:
Chrościcki, Juliusz A.: Rubens w Polsce
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0167
164
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
jorskiego muzeum jest typowym portretem dworskim,
w wersji ostatecznej malowany przez Rubensa, wedle
której rytował P. Pontius. Warto też tu przypomnieć
opinię J. Mycielskiego : „Jeden to z najpiękniejszych
portretów utworów Rubensa, z najświetniejszego
okresu jego twórczości, godny ze względu na technikę,
koloryt, niezrównaną grandezzę, najdoskonalszych jego
portretów w murach Wiednia, Paryża i Antwerpii"224.
Z tym ostatnim trudno się zgodzić w pełni po su-
miennej analizie sposobu kładzenia farby, retuszy
i rozmieszczenia świateł. Portret jest stosunkowo
płaskim dziełem warsztatowym225. Również wedle
Oldenbourga226 — malowanym bardzo cienko, retu-
szowanym być może przez samego mistrza, ale zmytym
wielokrotnie, ze zniszczoną partią brody, a częściowo
rąk. Szczególnie warsztatowy wydaje się sposób wy-
dobycia przestrzenności z tła i szat królewicza.
Portret królewicza po pewnych zmianach został
przekształcony w jego wizerunek jako króla, znany
z wersji malarskich227 i rytowniczych tak w owalu228,
jak i w formie prostokąta229.
Drugi — w kolejności omawiania — portret kró-
22. Portret królewicza Władysława Zygmunta (popiersie w owalu). lewicza znalazł się w pałacu wzniesionym w latach
Palazzo Durazzo-Palavicini w Genui. Repr. wg P. Torrini, 1618-1622 dla Agostina Balbi, zwiedzanym przez
królewicza w listopadzie 1624 r. (il. 22). Fasada i plan
tego pałacu znajdują się w Rubensowskiej publikacji
Palazzi di Genova. Pałac ze zbiorami przeszedł w 1709 r. w ręce Marcello Durazzo. Portret po obcięciu
umieszczono w owalnej ramie w końcu XVII wieku w Sali del Reni, bez śladu związku ideowego z pozo-
stałymi obrazami. W inwentarzach pałacowych230 i przewodnikach231 po Genui był określany jako własno-
ręczne dzieło Rubensa, a nawet jego autoportret232 lub niekiedy jako autoportret Van Dycka233.
Nie wydaje mi się konieczne zmienianie prawie powszechnej opinii, że jest to dzieło Rubensa, z ewentualnym
udziałem współpracowników w partiach tła, o oryginalnej, gładkiej, prawie zwierciadlanej fakturze. Wtórność
224 J. Mycielski [Streszczenie referatu o portrecie królewicza Władysława Zygmunta], „Słowo Polskie", 1913, nr 316 (10 VII),
oraz referaty w Wiedniu i w Krakowie.
225 Rooses, L'oeuvre P. P. Rubens..., t. IV, nr kat. 1078, s. 282-283; tenże, Rubens, t. II, Londyn 1904, s. 395-397.
226 „Das hier ab gebildete ist jedenfalls eine gute Replik aus dem Atelier des Meisters". Cyt. wg R. Oldenbourg, P. P. Rubens.
Des Meister Gemâlde, Stuttgart-Berlin [1921], „Klassiker der Kunst", s. 446; il. na s. 273; J. Burckhardt, Erinnerungen aus Rubens,
Wiedeń 1938, s. 443, il. 38 (1 wyd. 1898).
227 przezdziecki {Trzyportrety..., s. 204) wymienia wersję z antykwariatu „Sztuka", być może identyczną z XVIII-wieczną
kopią z Muzeum Narodowego w Warszawie, Oddział w Nieborowie i Arkadii, inw. 34348 (Pałac w Nieborowie). Ponadto w Anglii
i Francji istniały w XVIII w. inne wersje tego portretu.
228 Miedzioryty anonimowe z Theatrum Europeaum w Dziale Ikon. BN sygn. G. 603; G. 842; G. 3564; G. 3557;
Miedzioryt J. Surmackiego z 1730 г.; J. Kieszkowski, Rzeczy polskie w austriackich zbiorach, „Spr. K. H. S.", t. IX,
szp. LVIII.
229 Miedzioryty anonimowe: Dział Ikon. BN sygn. G. 3564; oraz sygnowany N. Perrey i G. Orlandi z 1638 г., jw., G. 3555
(il. 21). W XIX w. ryciny wykonali J. F. Krethlow, H. Hirszel, F. Lipnicki. Por H. Widacka, Grafika z kolekcji Czetwertyńskich
w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, „Rocznik Biblioteki Narodowej", VIII, 1972, s. 320 n. Należy tu odrzucić istnienie
tzw. „vostermanowskiej ryciny wedle Pontiusa". Zob. H. Hymans, Lucas Vosterman 1595 — 1675 et son oeuvre gravé, Amsterdam
1972 (przedruk wyd. z 1893), s. 215.
230 Jako Ladislao di Polonia — dzieło Rubensa. Catalogo dei quadri e pitture esistenti nel Palazzo di S. Ecc. za. II Sig. Marchese
Giacomo Filippo Durazzo, 1792, k. 44, Archivio Durazzo, Genua.
231 C. G. Ratti, Descrizione delia Pittura, Scultura e Architettura ecc. che trowarsi in [...] Genova, Genua 1780, s. 181 ; Descri-
ption des Beautés de Gênes [...], Genua 1781, s. 53; F. Alizeri, Guida illustrativa del cittadino e delforastiero per la città di Genova,
ed. 1875, s. 413; W. Suida, Genua, Lipsk 1906, s. 163.
232 Alizeri (Guida...) uważa obraz za autoportret: „ma se il guardo vi corre ad un piccolo ove il Rubens ritrasse sè stesso,
direte per awentura che industria d'uomo non espresse mai eon maggiore prontezza la vita delio spirito sulle mute latezze d'un
volto".
233 M. Rooses, Werken van Rubens in Italie geschilderd, [w:] tenże, Over de Alper. Indrukken eener italianische Reise, Amster-
dam 1880, s. 78.
JULIUSZ A. CHROŚCICKI
jorskiego muzeum jest typowym portretem dworskim,
w wersji ostatecznej malowany przez Rubensa, wedle
której rytował P. Pontius. Warto też tu przypomnieć
opinię J. Mycielskiego : „Jeden to z najpiękniejszych
portretów utworów Rubensa, z najświetniejszego
okresu jego twórczości, godny ze względu na technikę,
koloryt, niezrównaną grandezzę, najdoskonalszych jego
portretów w murach Wiednia, Paryża i Antwerpii"224.
Z tym ostatnim trudno się zgodzić w pełni po su-
miennej analizie sposobu kładzenia farby, retuszy
i rozmieszczenia świateł. Portret jest stosunkowo
płaskim dziełem warsztatowym225. Również wedle
Oldenbourga226 — malowanym bardzo cienko, retu-
szowanym być może przez samego mistrza, ale zmytym
wielokrotnie, ze zniszczoną partią brody, a częściowo
rąk. Szczególnie warsztatowy wydaje się sposób wy-
dobycia przestrzenności z tła i szat królewicza.
Portret królewicza po pewnych zmianach został
przekształcony w jego wizerunek jako króla, znany
z wersji malarskich227 i rytowniczych tak w owalu228,
jak i w formie prostokąta229.
Drugi — w kolejności omawiania — portret kró-
22. Portret królewicza Władysława Zygmunta (popiersie w owalu). lewicza znalazł się w pałacu wzniesionym w latach
Palazzo Durazzo-Palavicini w Genui. Repr. wg P. Torrini, 1618-1622 dla Agostina Balbi, zwiedzanym przez
królewicza w listopadzie 1624 r. (il. 22). Fasada i plan
tego pałacu znajdują się w Rubensowskiej publikacji
Palazzi di Genova. Pałac ze zbiorami przeszedł w 1709 r. w ręce Marcello Durazzo. Portret po obcięciu
umieszczono w owalnej ramie w końcu XVII wieku w Sali del Reni, bez śladu związku ideowego z pozo-
stałymi obrazami. W inwentarzach pałacowych230 i przewodnikach231 po Genui był określany jako własno-
ręczne dzieło Rubensa, a nawet jego autoportret232 lub niekiedy jako autoportret Van Dycka233.
Nie wydaje mi się konieczne zmienianie prawie powszechnej opinii, że jest to dzieło Rubensa, z ewentualnym
udziałem współpracowników w partiach tła, o oryginalnej, gładkiej, prawie zwierciadlanej fakturze. Wtórność
224 J. Mycielski [Streszczenie referatu o portrecie królewicza Władysława Zygmunta], „Słowo Polskie", 1913, nr 316 (10 VII),
oraz referaty w Wiedniu i w Krakowie.
225 Rooses, L'oeuvre P. P. Rubens..., t. IV, nr kat. 1078, s. 282-283; tenże, Rubens, t. II, Londyn 1904, s. 395-397.
226 „Das hier ab gebildete ist jedenfalls eine gute Replik aus dem Atelier des Meisters". Cyt. wg R. Oldenbourg, P. P. Rubens.
Des Meister Gemâlde, Stuttgart-Berlin [1921], „Klassiker der Kunst", s. 446; il. na s. 273; J. Burckhardt, Erinnerungen aus Rubens,
Wiedeń 1938, s. 443, il. 38 (1 wyd. 1898).
227 przezdziecki {Trzyportrety..., s. 204) wymienia wersję z antykwariatu „Sztuka", być może identyczną z XVIII-wieczną
kopią z Muzeum Narodowego w Warszawie, Oddział w Nieborowie i Arkadii, inw. 34348 (Pałac w Nieborowie). Ponadto w Anglii
i Francji istniały w XVIII w. inne wersje tego portretu.
228 Miedzioryty anonimowe z Theatrum Europeaum w Dziale Ikon. BN sygn. G. 603; G. 842; G. 3564; G. 3557;
Miedzioryt J. Surmackiego z 1730 г.; J. Kieszkowski, Rzeczy polskie w austriackich zbiorach, „Spr. K. H. S.", t. IX,
szp. LVIII.
229 Miedzioryty anonimowe: Dział Ikon. BN sygn. G. 3564; oraz sygnowany N. Perrey i G. Orlandi z 1638 г., jw., G. 3555
(il. 21). W XIX w. ryciny wykonali J. F. Krethlow, H. Hirszel, F. Lipnicki. Por H. Widacka, Grafika z kolekcji Czetwertyńskich
w zbiorach Biblioteki Narodowej w Warszawie, „Rocznik Biblioteki Narodowej", VIII, 1972, s. 320 n. Należy tu odrzucić istnienie
tzw. „vostermanowskiej ryciny wedle Pontiusa". Zob. H. Hymans, Lucas Vosterman 1595 — 1675 et son oeuvre gravé, Amsterdam
1972 (przedruk wyd. z 1893), s. 215.
230 Jako Ladislao di Polonia — dzieło Rubensa. Catalogo dei quadri e pitture esistenti nel Palazzo di S. Ecc. za. II Sig. Marchese
Giacomo Filippo Durazzo, 1792, k. 44, Archivio Durazzo, Genua.
231 C. G. Ratti, Descrizione delia Pittura, Scultura e Architettura ecc. che trowarsi in [...] Genova, Genua 1780, s. 181 ; Descri-
ption des Beautés de Gênes [...], Genua 1781, s. 53; F. Alizeri, Guida illustrativa del cittadino e delforastiero per la città di Genova,
ed. 1875, s. 413; W. Suida, Genua, Lipsk 1906, s. 163.
232 Alizeri (Guida...) uważa obraz za autoportret: „ma se il guardo vi corre ad un piccolo ove il Rubens ritrasse sè stesso,
direte per awentura che industria d'uomo non espresse mai eon maggiore prontezza la vita delio spirito sulle mute latezze d'un
volto".
233 M. Rooses, Werken van Rubens in Italie geschilderd, [w:] tenże, Over de Alper. Indrukken eener italianische Reise, Amster-
dam 1880, s. 78.