DOI article:
Chrościcki, Juliusz A.: Rubens w Polsce
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0196
RUBENS W POLSCE
193
52. Rubens (?); przerys frontispisu do M. Barberini, Poemata;
rys. piórkiem. Antwerpia, Plantin-Moretus Muséum
w literaturze i sztukach pięknych. Girlanda z owoców wiąże się porównaniami z księgą pierwsza o nowym
raju pod pontyfikatem Urbana VIII474.
Z pomocą w interpretacji treści ideowych — skoro wiadomo, że frontu-r \ Uda? : jwał konkretnego utworu
Sarbiewskiego (np. Ad suam testudinem) — posłużyć mogą rozważania Saioi ~eo na temat bogów pogań-
skich475. Pewna liczba kopii łacińskich tych wykładów krążyła od 1627 r. w Ov , isach, zwłaszcza w domach
profesów prowadzących kursy poetyki476.
Na marginesie tekstu Sarbiewskiego jeden z kopistów zapisał: „Apollo oznacza mędrca"477. Poeta w swych
wykładach zajmował się ołtarzami ku czci Apollina, mającymi formę trójnogu478. Wedle Sarbiewskiego temu
bogowi poświęcone były drzewa: oliwka i palma479 oraz laur, w który zmieniła się uciekająca Dafne480, a nawet
miód481. Lirę, jeden z atrybutów Apollina, łączył z harmonią niebieską482. Warto też przypomnieć rysunek
(na marginesie kopii manuskryptu Sarbiewskiego) przedstawiający cykadę, która gra nóżkami na violi483.
W jednym z wykładów wspomina poeta o cytrzyście, któremu się zerwała jedna ze strun i „poprosił o pomoc
Apollina. Nadleciała wtedy cykada i spełniła rolę struny"484. W cykady — według Platona — zamienieni zo-
stali ludzie, którzy zapomnieli o pożywieniu oczarowani muzyką i śpiewem. „Jakiż zaiste śpiew wymagany jest
od ludzi dla wypełnienia harmonii anielskiej? By postępowali bez skargi wypełniając wszystkie polecenia i roz-
kazy, tak bowiem rozkazy Pana staną się dla nas godne opiewania w każdym czasie. Albo też z pewnością
rozumie się tu harmonię mikrokosmosu, czyli człowieka, którą kieruje Bóg jak Apollo cytrą"485.1 dalej: „Cytra,
którą na starożytnych posągach nosi Apollo, oznacza ową harmonię, przy pomocy której Bóg zachowuje świat
i niezgodną zgodność, według starożytnego poety: „Rządzisz całym Olimpem przy pomocy cytry"486.
474 Ta sama interpretacja w katalogu (jw.); zob. Judson, Van de Velde, Book Illustration and Title-page..., nr kat. 62.
475 Sarbiewski, Dii Gentium...,; E. Sarnowska-Temeriusz, Świat mitów i świat znaczeń. Maciej Kazimierz Sarbiewski
i problemy wiedzy o starożytności, Wrocław 1969.
476 Sarbiewski, Dii Gentium..., s. 6 n.
477 Jw., s. 662.
478 Jw., s. 271.
479 Jw., s. 257.
480 Jw., s. 265.
481 Jw., s. 291.
482 Jw., s. 275.
483 Jw., (ryc. 48, karta 91 rękopisu tzw. C; jest to koncept szczególnie popularny w czasach Urbana VIII).
484 Jw., s. 267.
485 Jw., s. 267-268.
486 Jw., s. 265.
25 — Rocznik Historii Sztuki, XII
193
52. Rubens (?); przerys frontispisu do M. Barberini, Poemata;
rys. piórkiem. Antwerpia, Plantin-Moretus Muséum
w literaturze i sztukach pięknych. Girlanda z owoców wiąże się porównaniami z księgą pierwsza o nowym
raju pod pontyfikatem Urbana VIII474.
Z pomocą w interpretacji treści ideowych — skoro wiadomo, że frontu-r \ Uda? : jwał konkretnego utworu
Sarbiewskiego (np. Ad suam testudinem) — posłużyć mogą rozważania Saioi ~eo na temat bogów pogań-
skich475. Pewna liczba kopii łacińskich tych wykładów krążyła od 1627 r. w Ov , isach, zwłaszcza w domach
profesów prowadzących kursy poetyki476.
Na marginesie tekstu Sarbiewskiego jeden z kopistów zapisał: „Apollo oznacza mędrca"477. Poeta w swych
wykładach zajmował się ołtarzami ku czci Apollina, mającymi formę trójnogu478. Wedle Sarbiewskiego temu
bogowi poświęcone były drzewa: oliwka i palma479 oraz laur, w który zmieniła się uciekająca Dafne480, a nawet
miód481. Lirę, jeden z atrybutów Apollina, łączył z harmonią niebieską482. Warto też przypomnieć rysunek
(na marginesie kopii manuskryptu Sarbiewskiego) przedstawiający cykadę, która gra nóżkami na violi483.
W jednym z wykładów wspomina poeta o cytrzyście, któremu się zerwała jedna ze strun i „poprosił o pomoc
Apollina. Nadleciała wtedy cykada i spełniła rolę struny"484. W cykady — według Platona — zamienieni zo-
stali ludzie, którzy zapomnieli o pożywieniu oczarowani muzyką i śpiewem. „Jakiż zaiste śpiew wymagany jest
od ludzi dla wypełnienia harmonii anielskiej? By postępowali bez skargi wypełniając wszystkie polecenia i roz-
kazy, tak bowiem rozkazy Pana staną się dla nas godne opiewania w każdym czasie. Albo też z pewnością
rozumie się tu harmonię mikrokosmosu, czyli człowieka, którą kieruje Bóg jak Apollo cytrą"485.1 dalej: „Cytra,
którą na starożytnych posągach nosi Apollo, oznacza ową harmonię, przy pomocy której Bóg zachowuje świat
i niezgodną zgodność, według starożytnego poety: „Rządzisz całym Olimpem przy pomocy cytry"486.
474 Ta sama interpretacja w katalogu (jw.); zob. Judson, Van de Velde, Book Illustration and Title-page..., nr kat. 62.
475 Sarbiewski, Dii Gentium...,; E. Sarnowska-Temeriusz, Świat mitów i świat znaczeń. Maciej Kazimierz Sarbiewski
i problemy wiedzy o starożytności, Wrocław 1969.
476 Sarbiewski, Dii Gentium..., s. 6 n.
477 Jw., s. 662.
478 Jw., s. 271.
479 Jw., s. 257.
480 Jw., s. 265.
481 Jw., s. 291.
482 Jw., s. 275.
483 Jw., (ryc. 48, karta 91 rękopisu tzw. C; jest to koncept szczególnie popularny w czasach Urbana VIII).
484 Jw., s. 267.
485 Jw., s. 267-268.
486 Jw., s. 265.
25 — Rocznik Historii Sztuki, XII