DOI article:
Morawski, Stefan: Nurt główny aktualnych postaw anarchoartystycznych
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0233
230
STEFAN MORAWSKI
koncert morski
5. T. Kantor, Happening morski, Osieki —Łaza 1967
kanony podtrzymujące inercję establishmentu, dzieła sztuki jako towar czy instrument władzy, sztywny racjo-
nalizm wszędzie i zawsze ceniący najwyżej zwarte konstrukcje i jasne idee, które w istocie rzeczy bronią status
quo — oto opis rzeczywistości z punktu widzenia zrewoltowanego twórcy, który wybierając bezpośredniość,
, improwizację, chaos, instynkty, tylko wewnętrzne podstawy ethosu itd., określa się bezwiednie w opozycji
wobec całego systemu społecznego. Bezwiedna opozycja przy sprzyjających okolicznościach (akcje innych kole-
gów, wymiana poglądów, przede wszystkim zaś jakiekolwiek wrzenie w życiu publicznym) zmienia się zazwyczaj
w opozycję refleksyjną. Okazuje się przy tym — zmierzam teraz do drugiej konkluzji — iż mimo podkreślanego
przez awangardę najnowszą anonimowego i efemerycznego charakteru jej przekazów, również tutaj liczy się
badana twórczość wzięta w całości. Nie tyle poszczególne events, akcje czy happeningi, ile ich zestaw pozwala
zasadniej domniemać, czy danemu artyście właściwa jest postawa neoanarchizująca.
Przypadkiem, który w pełni potwierdza przedstawione uogólnienie, jest dzieło Ben Vautiera. Jego wczesne
manifestacje happeningowe z początkiem lat sześćdziesiątych były paralelne do pomysłów grupy Gutai — czyn-
ności powszednie w zaskakującym układzie, który musi powodować szok wyobrażeniowy i myślowy. Jedno-
cześnie Vautier odcinał się od tamtych prób i pokrewnych im akcji z kręgu ,,Fluxus" naciskiem położonym
na własną indywidualność. Sam był żywą rzeźbą przesiadując kilkanaście dni za witryną sklepową, sam własnym
podpisem kreował dzieło sztuki z czegokolwiek, proponował scenariusz filmu, kręconego wszędzie, trwającego
bez końca, w kolorach wibrujących, nietrwałych jak w rzeczywistości, film, którego muzykę stanowiłyby nie-
przewidywalne przypadki życiowe. Oczywiście ekranem miały być oczy każdego z chętnych, by film ów współ-
tworzyć i do nich też należeć miała interpretacja żywiołu codziennego. Pomysłodawcą, sygnującym owe bez-
graniczne czasowo i przestrzennie dzieło, był Ben — artysta oryginalny. Wedle Vautiera, który w ten sposób
kontynuował oraz konsekwentnie rozwijał ideę antropometrii Yves Kleina, oświadczenie ,,Je suis Dieu" czy
„Mes gestes sont à vendre" nie jest wcale czystym błazeństwem. Życie i śmierć są rzeczywistością najoczywistszą
i fundamentalną; są przy tym zawsze czymś najbardziej osobistym. Ponadto zaś życie to nieustanna nowość
i nieoczekiwane odkrycia. Artysta na swoim przykładzie czyni je czymś intensywnie dostrzegalnym. W kwietniu
1966 r. na ankietę rozpisaną przez redakcję ,,Identités" Ben Vautier wyodrębnił dwie odmiany happeningu —
transformację rzeczywistości w materiale wielotworzywowym, często wyposażoną w jakiś symboliczny leit-
motiv, wciągającą odbiorców do współuczestnictwa, oraz ,,la représentation de la réalité par la réalité", tzn.
uznanie, że samo życie jest sztuką. Tak więc artystyczny charakter posiadać może wszystko to, czemu taką
cechę przypisujemy. Każdy taki akt kreacyjny jest zawsze wyrazem danej indywidualności, zawsze musi zawie-
rać jakiś postulat osobisty („une prétention personelle"). Ben Vautier pretenduje do oryginalności, ponieważ.
STEFAN MORAWSKI
koncert morski
5. T. Kantor, Happening morski, Osieki —Łaza 1967
kanony podtrzymujące inercję establishmentu, dzieła sztuki jako towar czy instrument władzy, sztywny racjo-
nalizm wszędzie i zawsze ceniący najwyżej zwarte konstrukcje i jasne idee, które w istocie rzeczy bronią status
quo — oto opis rzeczywistości z punktu widzenia zrewoltowanego twórcy, który wybierając bezpośredniość,
, improwizację, chaos, instynkty, tylko wewnętrzne podstawy ethosu itd., określa się bezwiednie w opozycji
wobec całego systemu społecznego. Bezwiedna opozycja przy sprzyjających okolicznościach (akcje innych kole-
gów, wymiana poglądów, przede wszystkim zaś jakiekolwiek wrzenie w życiu publicznym) zmienia się zazwyczaj
w opozycję refleksyjną. Okazuje się przy tym — zmierzam teraz do drugiej konkluzji — iż mimo podkreślanego
przez awangardę najnowszą anonimowego i efemerycznego charakteru jej przekazów, również tutaj liczy się
badana twórczość wzięta w całości. Nie tyle poszczególne events, akcje czy happeningi, ile ich zestaw pozwala
zasadniej domniemać, czy danemu artyście właściwa jest postawa neoanarchizująca.
Przypadkiem, który w pełni potwierdza przedstawione uogólnienie, jest dzieło Ben Vautiera. Jego wczesne
manifestacje happeningowe z początkiem lat sześćdziesiątych były paralelne do pomysłów grupy Gutai — czyn-
ności powszednie w zaskakującym układzie, który musi powodować szok wyobrażeniowy i myślowy. Jedno-
cześnie Vautier odcinał się od tamtych prób i pokrewnych im akcji z kręgu ,,Fluxus" naciskiem położonym
na własną indywidualność. Sam był żywą rzeźbą przesiadując kilkanaście dni za witryną sklepową, sam własnym
podpisem kreował dzieło sztuki z czegokolwiek, proponował scenariusz filmu, kręconego wszędzie, trwającego
bez końca, w kolorach wibrujących, nietrwałych jak w rzeczywistości, film, którego muzykę stanowiłyby nie-
przewidywalne przypadki życiowe. Oczywiście ekranem miały być oczy każdego z chętnych, by film ów współ-
tworzyć i do nich też należeć miała interpretacja żywiołu codziennego. Pomysłodawcą, sygnującym owe bez-
graniczne czasowo i przestrzennie dzieło, był Ben — artysta oryginalny. Wedle Vautiera, który w ten sposób
kontynuował oraz konsekwentnie rozwijał ideę antropometrii Yves Kleina, oświadczenie ,,Je suis Dieu" czy
„Mes gestes sont à vendre" nie jest wcale czystym błazeństwem. Życie i śmierć są rzeczywistością najoczywistszą
i fundamentalną; są przy tym zawsze czymś najbardziej osobistym. Ponadto zaś życie to nieustanna nowość
i nieoczekiwane odkrycia. Artysta na swoim przykładzie czyni je czymś intensywnie dostrzegalnym. W kwietniu
1966 r. na ankietę rozpisaną przez redakcję ,,Identités" Ben Vautier wyodrębnił dwie odmiany happeningu —
transformację rzeczywistości w materiale wielotworzywowym, często wyposażoną w jakiś symboliczny leit-
motiv, wciągającą odbiorców do współuczestnictwa, oraz ,,la représentation de la réalité par la réalité", tzn.
uznanie, że samo życie jest sztuką. Tak więc artystyczny charakter posiadać może wszystko to, czemu taką
cechę przypisujemy. Każdy taki akt kreacyjny jest zawsze wyrazem danej indywidualności, zawsze musi zawie-
rać jakiś postulat osobisty („une prétention personelle"). Ben Vautier pretenduje do oryginalności, ponieważ.