DOI Artikel:
Morawski, Stefan: Nurt główny aktualnych postaw anarchoartystycznych
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0234
NURT GŁÓWNY AKTUALNYCH POSTAW ANARCHOARTYSTYCZNYCH
231
wymyślił ową koncepcję, realizował ją w sposób
wciąż świeży i otworzył dla innych szansę analo-
gicznej przygody. W czerwcu 1974 г., „wystawia-
jąc" swoje credo w warszawskiej Galerii Foksal,
ów motyw indywidualności przeciw anonimowości
sprzężony został z perfidną refleksją o odrzuceniu
całej sztuki przy jednoczesnym jej przedłużaniu.
Zabić należy — wg Bena — oddzielne bytowanie
sztuki, ale zachować poszukiwanie i utwierdzanie
odrębnego stylu. Kluczowe dla tego wystąpienia
były myśli następujące: „Moi Ben je veux être
le plus grand artiste anonyme. Cul de sac"
oraz ,,Un artiste qui a honte d'être un artiste
joue une comédie de plus, fait son numéro, cela
ne change rien". Owe antynomie towarzyszyły
jego działaniom — i nie tylko jego zresztą . . .
j b . . j j ь .a leçon d anatomie d après Rembrandt
w kręgu najnowszej awansardy — od począt-
.... Tadeusz Kantor
ku. Antysztuka pozostaje przecież wciąż wewnątrz
obszaru sztuki. : * *'«~ "v "*«<«*» ,,s;y •
Sięgnijmy jeszcze po zbiór jego manifestów
Pour ou contre z lat 1968 — 1973 (wydawanych
sukcesywnie w Nicei, gdzie artysta przebywa).
Tam bowiem można znaleźć konkretne wska-
zówki, umożliwiające określenie jego postawy
jako anarchizującej. Są to rozmowy nagrane
z przyjaciółnr-awangardystami, szyderstwa z kry-
tyków, komentarze do lektur, zwłaszcza pary-
skiego ośrodka ,,Tel Quel", autoparodie. Ben
idzie tu tropami Duchampa, tzn. wyśmiewa
wszystkich artystów-kapłanów, a zarazem samego
siebie, zakotwiczonego w tradycji romantycznej.
Jest w tych zapisach dialektyczny ruch myśli, wy-
jaśniającej sens jego własnej praktyki oraz sens
ów chwilę później podważającej. Postawa Vau-
tiera, jaka się tutaj zarysowuje, jest postawą 6. T. Kantor, Lekcja anatomii, Norymberga—Warszawa 1968—1969
wiecznie niespokojną, b!azeńską, ale zarazem
na serio, ponieważ wg niego poza aroganckim czy zgoła bluźnierczym umysłem, stawiającym pytania światu,
nic nie ma absolutnie pewnego. Paradoksalnie stwierdza też, że poza kreowaniem nowości (w której celuje
właśnie artysta, wydobywając na jaw to, co świeże w potoku życia) nie ma nic naprawdę twórczego.
Jednocześnie zaś w ostrych starciach z Ph. Sollersem i M. Pleynetem, a z drugiej strony w koleżeńskiej
dyskusji z H. Flyntem Ben odżegnuje się w 1973 r. od jakichkolwiek powiązań ideologicznych. Marksizm i freu-
dyzm to interpretacje narzucone artystom, którzy oczywiście podlegają ciśnieniu czy to warunków społecznych,
czy nieświadomości, ale są to czynniki raczej blokujące niż podsycające inwencją twórczą. Ta przebija się w walce
z ideologią {Vanti-détermination déterminée) świadcząc, że wszystko jest tu możliwe, a nic nie jest nieubłaganie
konieczne. Żadnego zaangażowania politycznego czy metafizycznego Ben nie uznaje choćby dlatego, że elimi-
nuje ono zawsze ryzykowną grę artysty z czymś nieobliczalnym i nie dającym się wysłowić. Ideologia — nawet
najciekawsza — jest przecież takim samym problemem, jak zastana kultura artystyczna; trzeba ją rozciąć,
odsłonić, niszczyć, by móc żywić się ocalonymi jej elementami. Postawa Bena wydaje się charakterystyczna
dla tego typu orientacji, którą ongiś reprezentowali Wagner i Wilde. Prawda, że ci, broniąc prymatu wolności
jednostkowej, wyraźnie opowiedzieli się po stronie ideologii anarchistycznej, natomiast w wydaniu Vautierow-
skim jest to jedynie akceptacja zasady bezwzględnego indywidualizmu oraz nie skrępowanej wolności, identyfi-
kowanej z ryzykiem twórczym. Ben a priori wycofuje się z próby ideologizowania owej zasady. Nie chce docie-
kać, dlaczego wypadło mu negować nie tylko dotychczasowe paradygmaty estetyczne, ale ponadto pozaestety-
czne kanony. Przy tym właśnie ów dystans wobec określonej ideologii, postawienie wszystkiego va banque,
uznanie spontanicznej ekspresji i otwartych nieodgadnionych możliwości za wartości centralne czynią zeń arty-
stę anarchizującego. To, co np. u Kantora wyłożone zostało wyłącznie w odniesieniu do pojedynku między
231
wymyślił ową koncepcję, realizował ją w sposób
wciąż świeży i otworzył dla innych szansę analo-
gicznej przygody. W czerwcu 1974 г., „wystawia-
jąc" swoje credo w warszawskiej Galerii Foksal,
ów motyw indywidualności przeciw anonimowości
sprzężony został z perfidną refleksją o odrzuceniu
całej sztuki przy jednoczesnym jej przedłużaniu.
Zabić należy — wg Bena — oddzielne bytowanie
sztuki, ale zachować poszukiwanie i utwierdzanie
odrębnego stylu. Kluczowe dla tego wystąpienia
były myśli następujące: „Moi Ben je veux être
le plus grand artiste anonyme. Cul de sac"
oraz ,,Un artiste qui a honte d'être un artiste
joue une comédie de plus, fait son numéro, cela
ne change rien". Owe antynomie towarzyszyły
jego działaniom — i nie tylko jego zresztą . . .
j b . . j j ь .a leçon d anatomie d après Rembrandt
w kręgu najnowszej awansardy — od począt-
.... Tadeusz Kantor
ku. Antysztuka pozostaje przecież wciąż wewnątrz
obszaru sztuki. : * *'«~ "v "*«<«*» ,,s;y •
Sięgnijmy jeszcze po zbiór jego manifestów
Pour ou contre z lat 1968 — 1973 (wydawanych
sukcesywnie w Nicei, gdzie artysta przebywa).
Tam bowiem można znaleźć konkretne wska-
zówki, umożliwiające określenie jego postawy
jako anarchizującej. Są to rozmowy nagrane
z przyjaciółnr-awangardystami, szyderstwa z kry-
tyków, komentarze do lektur, zwłaszcza pary-
skiego ośrodka ,,Tel Quel", autoparodie. Ben
idzie tu tropami Duchampa, tzn. wyśmiewa
wszystkich artystów-kapłanów, a zarazem samego
siebie, zakotwiczonego w tradycji romantycznej.
Jest w tych zapisach dialektyczny ruch myśli, wy-
jaśniającej sens jego własnej praktyki oraz sens
ów chwilę później podważającej. Postawa Vau-
tiera, jaka się tutaj zarysowuje, jest postawą 6. T. Kantor, Lekcja anatomii, Norymberga—Warszawa 1968—1969
wiecznie niespokojną, b!azeńską, ale zarazem
na serio, ponieważ wg niego poza aroganckim czy zgoła bluźnierczym umysłem, stawiającym pytania światu,
nic nie ma absolutnie pewnego. Paradoksalnie stwierdza też, że poza kreowaniem nowości (w której celuje
właśnie artysta, wydobywając na jaw to, co świeże w potoku życia) nie ma nic naprawdę twórczego.
Jednocześnie zaś w ostrych starciach z Ph. Sollersem i M. Pleynetem, a z drugiej strony w koleżeńskiej
dyskusji z H. Flyntem Ben odżegnuje się w 1973 r. od jakichkolwiek powiązań ideologicznych. Marksizm i freu-
dyzm to interpretacje narzucone artystom, którzy oczywiście podlegają ciśnieniu czy to warunków społecznych,
czy nieświadomości, ale są to czynniki raczej blokujące niż podsycające inwencją twórczą. Ta przebija się w walce
z ideologią {Vanti-détermination déterminée) świadcząc, że wszystko jest tu możliwe, a nic nie jest nieubłaganie
konieczne. Żadnego zaangażowania politycznego czy metafizycznego Ben nie uznaje choćby dlatego, że elimi-
nuje ono zawsze ryzykowną grę artysty z czymś nieobliczalnym i nie dającym się wysłowić. Ideologia — nawet
najciekawsza — jest przecież takim samym problemem, jak zastana kultura artystyczna; trzeba ją rozciąć,
odsłonić, niszczyć, by móc żywić się ocalonymi jej elementami. Postawa Bena wydaje się charakterystyczna
dla tego typu orientacji, którą ongiś reprezentowali Wagner i Wilde. Prawda, że ci, broniąc prymatu wolności
jednostkowej, wyraźnie opowiedzieli się po stronie ideologii anarchistycznej, natomiast w wydaniu Vautierow-
skim jest to jedynie akceptacja zasady bezwzględnego indywidualizmu oraz nie skrępowanej wolności, identyfi-
kowanej z ryzykiem twórczym. Ben a priori wycofuje się z próby ideologizowania owej zasady. Nie chce docie-
kać, dlaczego wypadło mu negować nie tylko dotychczasowe paradygmaty estetyczne, ale ponadto pozaestety-
czne kanony. Przy tym właśnie ów dystans wobec określonej ideologii, postawienie wszystkiego va banque,
uznanie spontanicznej ekspresji i otwartych nieodgadnionych możliwości za wartości centralne czynią zeń arty-
stę anarchizującego. To, co np. u Kantora wyłożone zostało wyłącznie w odniesieniu do pojedynku między