DOI article:
Morawski, Stefan: Nurt główny aktualnych postaw anarchoartystycznych
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.14268#0242
NURT GŁÓWNY AKTUALNYCH POSTAW ANARCHOARTYSTYCZNYCH
239
lowski łączy bowiem rewoltę seksualno-oby-
czajową i polityczną z rewoltą magiczną, na-
wiązującą do religii Dalekiego Wschodu. Anar-
chistyczna orientacja, której wyraz dawały orga-
nizowane od maja r. 1964 w Paryżu Festiwale
Swobodnej Ekspresji, odpowiadała m. in. po-
stawom zrodzonym i rozpowszechnionym w krę-
gu amerykańskich beatników19 oraz równo-
ległym studiom Cage'a nad zen-buddyzmem.
Wenecki happening Lebela Cérémonie funèbre
z 1960 r. był jedynie anarcho-dadaistyczny;
ostrzejszą już wymowę miał spektakl Catastrophe
z 1962 r. — jego dwuznaczność wywodziła się
z tego, że współbrzmiał ze stanem faktycznym
świata (zabójstwa polityków, terror wojny nu-
klearnej, kretynizacja kultury, walka na slogany,
sztuka w rękach rekinów finansowych etc),
a zarazem jakby projektował coś w rodzaju kole-
ktywnego protestu (un exorcisme collectif). Na- ^ _ ^
stępne od maja r. 1965, tzn. drugiego festiwalu K s : : R F » - ; ■ - .
Libre Expression, realizowały w pełni ieeo pro- : 3 R v s aie авв1гшз«<*?и#«нсга«« ■
r v: »TC M U H L Jeune t «la »алШ fUr etcctefeind*. $gg
gram teoretyczny. Wątki seksualno-erotyczne, ';:,r. rTV-B>-E-Lft j!1? v|,« ivrl.:"arh '
symbolika maiczno-rytualna (mandala) i то- .....гр ':
ty wy polityczne wymieszane w tych samych -r..„ , . R A "rhiefete^ne?
akcjach; poezja w synkretycznym powiązaniu сш!тог VVV^V L гГь«в*вгь" *-'•"•*
z muzyką, tańcem, filmowymi fragmentami, risKussio?;
plastycznymi znakami i oczywiście parateatral- - -аз »~: 196s
nym monologiem czy dialogiem; dialektyka
przemocy pozytywnej przeciw przemocy nega-
tywnej zajmowała w nich coraz pocześniejsze ; ';.::r ;.. \ 1 .
miejsce. W r. 1965 w londyńskim biuletynie
ICA Lebel pytał m. in. sam siebie, czy artysta
,f . , . t . 14. G. Brus, O. Miihl, P. Weibel, O. Wiener, Kunst und Révolution,
jest w ogolę jeszcze potrzebny, czy ma jaki- Wiedeń 1968
kolwiek sens jego kontestacja. Odpowiedzią
było wskazanie na fakt, iż wszystkie reżimy gwałcą w ten czy inny sposób prawa ludzkie i że
każdy z nich w różnej mierze boi się sztuki demaskatorskiej, reagując bądź wygnaniem twórcy, bądź
aresztem, bądź zepchnięciem go do roli pariasa, bądź w końcu... zakupem jego przekazów dla mass-
-mediów, by buntownicze przesłanie uzwyklić i skastrować. Wg Lebela, happening, jaki uprawia, dynamizuje
zebranych poprzez kontakt z ich halucynacjami, tłumionym wciąż niezadowoleniem, skrytymi marzeniami.
Jest mitopodobny i mitotwórczy, tzn. wyzwala myślenie i odczuwanie archetypiczne, a zarazem oducza ludzi
pokory i taktyk przystosowawczych20. Ponieważ nie istnieje żadna zamknięta teoria akcji happeningowych,
wszystko zależy od konkretnej sytuacji i konkretnych zbiorowych doświadczeń. Wyjście na ulicę było, wg
Lebela, naturalną i oczekiwaną konsekwencją jego dotychczasowych dokonań. Paryski maj 1968 r. — zdobycie
przez studentów Odeonu, święto rewolucyjne na barykadach, wyobraźnia przejmująca władzę itd. — uznał
twórca za kulminacyjny moment własnej antysztuki i całego nurtu happeningowego. Pisał m. in.: „Majowe
powstanie było czymś teatralnym, ponieważ stanowiło gigantyczną fiestę, naoczną, nasyconą zmysłami eksplozję
ponad normalnymi politycznymi regułami gry"21. W tym samym kontekście jego list do Vostella podkreślał,
że podpalenie giełdy dało mu przeżycie analogiczne do aktu najwyższej rozkoszy seksualnej. Pojąłem — wy-
znaje Lebel — że odtąd nie ma więcej usprawiedliwienia, by uprawiać rewolucyjną twórczość, trzeba przejść
19 Por. uwagi T. Roszaka, The Making of a Counter Culture (New York 1969, rozdz. 4) oraz w H. Kreuzera, Die Bohemę
(Stuttgart 1971, s. 258 — 259, 270 — 271), o J. Kerouacu i G. Snyderze oraz głównie o A. Ginsbergu.
20 „No wonder — czytamy w tym oświadczeniu — that happenings, as soon as they start working, get authoritarian reaction
from the philistines, and the culture police who want the public to remain passive and submissive". W konkluzji Lebel zapowiadał
dalszą radykalizację happeningu — „we broke through the wali (erected by civilisation to protect itself against révolution). And there
will be more, much more", cyt. wg Happening, Fluxus, Materialien, Koln 1971, strony niepaginowane.
21 W. Vostell, Aktionen, Happenings, Demonstrationen seit 1965, Reinbeck 1970, s. 240.
239
lowski łączy bowiem rewoltę seksualno-oby-
czajową i polityczną z rewoltą magiczną, na-
wiązującą do religii Dalekiego Wschodu. Anar-
chistyczna orientacja, której wyraz dawały orga-
nizowane od maja r. 1964 w Paryżu Festiwale
Swobodnej Ekspresji, odpowiadała m. in. po-
stawom zrodzonym i rozpowszechnionym w krę-
gu amerykańskich beatników19 oraz równo-
ległym studiom Cage'a nad zen-buddyzmem.
Wenecki happening Lebela Cérémonie funèbre
z 1960 r. był jedynie anarcho-dadaistyczny;
ostrzejszą już wymowę miał spektakl Catastrophe
z 1962 r. — jego dwuznaczność wywodziła się
z tego, że współbrzmiał ze stanem faktycznym
świata (zabójstwa polityków, terror wojny nu-
klearnej, kretynizacja kultury, walka na slogany,
sztuka w rękach rekinów finansowych etc),
a zarazem jakby projektował coś w rodzaju kole-
ktywnego protestu (un exorcisme collectif). Na- ^ _ ^
stępne od maja r. 1965, tzn. drugiego festiwalu K s : : R F » - ; ■ - .
Libre Expression, realizowały w pełni ieeo pro- : 3 R v s aie авв1гшз«<*?и#«нсга«« ■
r v: »TC M U H L Jeune t «la »алШ fUr etcctefeind*. $gg
gram teoretyczny. Wątki seksualno-erotyczne, ';:,r. rTV-B>-E-Lft j!1? v|,« ivrl.:"arh '
symbolika maiczno-rytualna (mandala) i то- .....гр ':
ty wy polityczne wymieszane w tych samych -r..„ , . R A "rhiefete^ne?
akcjach; poezja w synkretycznym powiązaniu сш!тог VVV^V L гГь«в*вгь" *-'•"•*
z muzyką, tańcem, filmowymi fragmentami, risKussio?;
plastycznymi znakami i oczywiście parateatral- - -аз »~: 196s
nym monologiem czy dialogiem; dialektyka
przemocy pozytywnej przeciw przemocy nega-
tywnej zajmowała w nich coraz pocześniejsze ; ';.::r ;.. \ 1 .
miejsce. W r. 1965 w londyńskim biuletynie
ICA Lebel pytał m. in. sam siebie, czy artysta
,f . , . t . 14. G. Brus, O. Miihl, P. Weibel, O. Wiener, Kunst und Révolution,
jest w ogolę jeszcze potrzebny, czy ma jaki- Wiedeń 1968
kolwiek sens jego kontestacja. Odpowiedzią
było wskazanie na fakt, iż wszystkie reżimy gwałcą w ten czy inny sposób prawa ludzkie i że
każdy z nich w różnej mierze boi się sztuki demaskatorskiej, reagując bądź wygnaniem twórcy, bądź
aresztem, bądź zepchnięciem go do roli pariasa, bądź w końcu... zakupem jego przekazów dla mass-
-mediów, by buntownicze przesłanie uzwyklić i skastrować. Wg Lebela, happening, jaki uprawia, dynamizuje
zebranych poprzez kontakt z ich halucynacjami, tłumionym wciąż niezadowoleniem, skrytymi marzeniami.
Jest mitopodobny i mitotwórczy, tzn. wyzwala myślenie i odczuwanie archetypiczne, a zarazem oducza ludzi
pokory i taktyk przystosowawczych20. Ponieważ nie istnieje żadna zamknięta teoria akcji happeningowych,
wszystko zależy od konkretnej sytuacji i konkretnych zbiorowych doświadczeń. Wyjście na ulicę było, wg
Lebela, naturalną i oczekiwaną konsekwencją jego dotychczasowych dokonań. Paryski maj 1968 r. — zdobycie
przez studentów Odeonu, święto rewolucyjne na barykadach, wyobraźnia przejmująca władzę itd. — uznał
twórca za kulminacyjny moment własnej antysztuki i całego nurtu happeningowego. Pisał m. in.: „Majowe
powstanie było czymś teatralnym, ponieważ stanowiło gigantyczną fiestę, naoczną, nasyconą zmysłami eksplozję
ponad normalnymi politycznymi regułami gry"21. W tym samym kontekście jego list do Vostella podkreślał,
że podpalenie giełdy dało mu przeżycie analogiczne do aktu najwyższej rozkoszy seksualnej. Pojąłem — wy-
znaje Lebel — że odtąd nie ma więcej usprawiedliwienia, by uprawiać rewolucyjną twórczość, trzeba przejść
19 Por. uwagi T. Roszaka, The Making of a Counter Culture (New York 1969, rozdz. 4) oraz w H. Kreuzera, Die Bohemę
(Stuttgart 1971, s. 258 — 259, 270 — 271), o J. Kerouacu i G. Snyderze oraz głównie o A. Ginsbergu.
20 „No wonder — czytamy w tym oświadczeniu — that happenings, as soon as they start working, get authoritarian reaction
from the philistines, and the culture police who want the public to remain passive and submissive". W konkluzji Lebel zapowiadał
dalszą radykalizację happeningu — „we broke through the wali (erected by civilisation to protect itself against révolution). And there
will be more, much more", cyt. wg Happening, Fluxus, Materialien, Koln 1971, strony niepaginowane.
21 W. Vostell, Aktionen, Happenings, Demonstrationen seit 1965, Reinbeck 1970, s. 240.