DOI Artikel:
Mazurczakowa, Urszula M.: Próba analizy czasu przedstawionego w obrazie
DOI Seite / Zitierlink: https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0052
48
URSZULA M. MAZURCZAKOvVA
24. Domenico Veneziano, Madonna ze świętymi, Florencja, Galeria Uffizich
jest przeszłością w stosunku do spełniającej się czynności. Przywołuje mianowicie scenę Zwiastowania
Marii i postać Archanioła Gabriela; stąd też scena nie rozgrywa się w pracowni malarskiej, lecz
w wykwintnym wnętrzu. Podobnie postawa klęcząca multiplikuje czasy: czas rysowania z czasem
pisania, który właściwy jest św. Łukaszowi Ewangeliście. Colijn de Coter umieszcza poza wnętrzem,
w którym dzieje się scena główna, św. Józefa wykonującego łapkę na myszy. Symboliczna wymowa
tej czynności wprowadza czas przyszłej Ofiary Chrystusa. Zamknięta przestrzeń wnętrza w obrazie
Jana Gossarta doznała przełamania w swoim rzeczywistym wymiarze. Za pomocą obfitego i silnego
w natężeniu obłoku światła nastąpiło ostre spięcie tego co się toczy, z tym co się zjawia jako
zaprzeczenie wszystkich naturalnych cech tej rzeczywistości. Światło kreuje nowe jakości przestrzeni,
ruchu i czasu. O ile w poprzednio wymienionych przykładach temporalne rozwinięcie akcji wyda-
rzenia tematycznego rozwijało się w obrębie czasu i przestrzeni, jednorodnie rozumianego continuum
zdarzeń (różnice jakościowe czasu i przestrzeni uchwytne były dopiero na płaszczyźnie sensu tempo-
ralnego) dokonującego się w określonym i zwartym tu i teraz, to scena przedstawiona przez
artystę, którego twórczość przypada już na wiek XVI, rozgrywa się w swoistej metafizyce czasu
i przestrzeni, bowiem tkwiąc w niej, jednocześnie ją przekracza. Wizja jako z natury swojej zjawisko
pozaczasowe i pozaprzestrzenne dokonuje się w teraźniejszości pod względem czasu i miejsca. Jedność,
której tak bronili artyści XV wieku została świadomie rozbita, a kryterium wartości artystycznej
zajęła wielość, co nie pozbawione jest związku w rozumieniu zmiany funkcji obrazu.
Czasowość przedstawiona w obrazach o temacie Sacra Couversazione rozgrywa się w świecie
przedstawionym, w którym zasadniczą rolę odgrywa dialog, rozmowa postaci. Forma kompozycji
ruchu postaci uczestniczących w scenie ujawniła różne sposoby przedstawiania takiej narracji obrazo-
wej. Niewątpliwą rolę odgrywa także przestrzeń i światło w obrazie, a więc sposób przedstawienia
miejsca akcji. Jan van Eyck posłużył się wnętrzem autentycznego kościoła, ściślej mówiąc absydy
z obejściem, którą oświetla naturalne światło dnia, przedostające się przez duże okna. Rzeczywiste
światło dzienne przekracza jednocześnie swoją naturalną funkcję, bo jako światło północne ma moc
świętą i sakralizuje wnętrze oraz Czas wydarzenia. Domenico Veneziano ukazał poprawną pod
względem konstrukcyjnym architekturę, którą rządzą prawa geometrycznej ścisłości, a światło miękko
URSZULA M. MAZURCZAKOvVA
24. Domenico Veneziano, Madonna ze świętymi, Florencja, Galeria Uffizich
jest przeszłością w stosunku do spełniającej się czynności. Przywołuje mianowicie scenę Zwiastowania
Marii i postać Archanioła Gabriela; stąd też scena nie rozgrywa się w pracowni malarskiej, lecz
w wykwintnym wnętrzu. Podobnie postawa klęcząca multiplikuje czasy: czas rysowania z czasem
pisania, który właściwy jest św. Łukaszowi Ewangeliście. Colijn de Coter umieszcza poza wnętrzem,
w którym dzieje się scena główna, św. Józefa wykonującego łapkę na myszy. Symboliczna wymowa
tej czynności wprowadza czas przyszłej Ofiary Chrystusa. Zamknięta przestrzeń wnętrza w obrazie
Jana Gossarta doznała przełamania w swoim rzeczywistym wymiarze. Za pomocą obfitego i silnego
w natężeniu obłoku światła nastąpiło ostre spięcie tego co się toczy, z tym co się zjawia jako
zaprzeczenie wszystkich naturalnych cech tej rzeczywistości. Światło kreuje nowe jakości przestrzeni,
ruchu i czasu. O ile w poprzednio wymienionych przykładach temporalne rozwinięcie akcji wyda-
rzenia tematycznego rozwijało się w obrębie czasu i przestrzeni, jednorodnie rozumianego continuum
zdarzeń (różnice jakościowe czasu i przestrzeni uchwytne były dopiero na płaszczyźnie sensu tempo-
ralnego) dokonującego się w określonym i zwartym tu i teraz, to scena przedstawiona przez
artystę, którego twórczość przypada już na wiek XVI, rozgrywa się w swoistej metafizyce czasu
i przestrzeni, bowiem tkwiąc w niej, jednocześnie ją przekracza. Wizja jako z natury swojej zjawisko
pozaczasowe i pozaprzestrzenne dokonuje się w teraźniejszości pod względem czasu i miejsca. Jedność,
której tak bronili artyści XV wieku została świadomie rozbita, a kryterium wartości artystycznej
zajęła wielość, co nie pozbawione jest związku w rozumieniu zmiany funkcji obrazu.
Czasowość przedstawiona w obrazach o temacie Sacra Couversazione rozgrywa się w świecie
przedstawionym, w którym zasadniczą rolę odgrywa dialog, rozmowa postaci. Forma kompozycji
ruchu postaci uczestniczących w scenie ujawniła różne sposoby przedstawiania takiej narracji obrazo-
wej. Niewątpliwą rolę odgrywa także przestrzeń i światło w obrazie, a więc sposób przedstawienia
miejsca akcji. Jan van Eyck posłużył się wnętrzem autentycznego kościoła, ściślej mówiąc absydy
z obejściem, którą oświetla naturalne światło dnia, przedostające się przez duże okna. Rzeczywiste
światło dzienne przekracza jednocześnie swoją naturalną funkcję, bo jako światło północne ma moc
świętą i sakralizuje wnętrze oraz Czas wydarzenia. Domenico Veneziano ukazał poprawną pod
względem konstrukcyjnym architekturę, którą rządzą prawa geometrycznej ścisłości, a światło miękko