DOI article:
Chrzanowski, Tadeusz: Uzupełnienia do biografii Tomasza Tretera
DOI Page / Citation link:https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0150
146
TADEUSZ CHRZANOWSKI
mi Л vml.
1 к i;ъл i o Sâtotï Qv i ri ni ,Epi.
( Ofl £1 MàMl'Rj 5 ,
Leiiîo Quart a »
V I RIMVS Svut ш
ф cum ft?f
13. Karta tytułowa Lekcjonariusza bazyliki NPMaryi na Za- 14. Karta Lekcjonariusza... z miniaturą św. Kwiryna, malo-
tybrzu. malowana przez Tomasza Tretera waną przez Tomasza Tretera
to niedługo fatalnie dla niego skończyć: wplątany w walkę o sukcesję księstwa siedmiogrodzkiego
zabrał się do działalności, w której żadnego przygotowania nie miał: do wojaczki. Poniósłszy
klęskę w bitwie wydanej hospodarowi wołoskiemu Michałowi Walecznemu (dążącemu do połączenia
wszystkich ziem rumuńskich), został podczas ucieczki pochwycony i zabity przez chłopów szeklerskich
w roku 1599.
Należałoby się może zastanowić nad problemem genezy formalno-programowej tylekroć wzmian-
kowanego i ostatecznie z warsztatem Wilhelma van den Blocke związanego nagrobka w Barczewie ^.
Nagrobek ten jeszcze za życia zamówił kardynał Batory dla upamiętnienia siebie samego i swego
brata Baltazara (który również tragicznie zginął w Siedmiogrodzie, uduszony na rozkaz własnego
stryja, przeciwko któremu — jak się zdaje — spiskował). Problem, który wysuwa się na czoło przy
oględzinach tego znakomitego zabytku, to geneza układu postaci. W owej ..rodzinie" nagrobków
z klęczącymi figurami, którą scharakteryzował Tatarkiewicz4*, monument barczewski zajmuje w pew-
nym stopniu odrębne miejsce: stoi na początku tej odmiany, w której postać oranta nie jest
powiększeniem i wyizolowaniem portretu wotywnego czy epitafijnego. trwającego od średniowiecza
przede wszystkim w epitafium mieszczańskim z jego miniaturowymi zbiorowymi konterfektami ro-
dzin. Do tej grupy zaliczyłbym o kilka lat wcześniejszy nagrobek Branickich w Niepołomicach.
47 W. Szydłowska. Pomnik grobowy Batorych w Barczewie na Warmii, „Studia Pomorskie". I. 1956; L. Krzyżanowski,
Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, ..Biuletyn Historii Sztuki", XX, 1958, s. 283.
4* W. Tatarkiewicz. Nagrobki z klęczącymi figurami, [w:] tenże, O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura -
rzeźba. Warszawa 1966. s. 405 i 410.
TADEUSZ CHRZANOWSKI
mi Л vml.
1 к i;ъл i o Sâtotï Qv i ri ni ,Epi.
( Ofl £1 MàMl'Rj 5 ,
Leiiîo Quart a »
V I RIMVS Svut ш
ф cum ft?f
13. Karta tytułowa Lekcjonariusza bazyliki NPMaryi na Za- 14. Karta Lekcjonariusza... z miniaturą św. Kwiryna, malo-
tybrzu. malowana przez Tomasza Tretera waną przez Tomasza Tretera
to niedługo fatalnie dla niego skończyć: wplątany w walkę o sukcesję księstwa siedmiogrodzkiego
zabrał się do działalności, w której żadnego przygotowania nie miał: do wojaczki. Poniósłszy
klęskę w bitwie wydanej hospodarowi wołoskiemu Michałowi Walecznemu (dążącemu do połączenia
wszystkich ziem rumuńskich), został podczas ucieczki pochwycony i zabity przez chłopów szeklerskich
w roku 1599.
Należałoby się może zastanowić nad problemem genezy formalno-programowej tylekroć wzmian-
kowanego i ostatecznie z warsztatem Wilhelma van den Blocke związanego nagrobka w Barczewie ^.
Nagrobek ten jeszcze za życia zamówił kardynał Batory dla upamiętnienia siebie samego i swego
brata Baltazara (który również tragicznie zginął w Siedmiogrodzie, uduszony na rozkaz własnego
stryja, przeciwko któremu — jak się zdaje — spiskował). Problem, który wysuwa się na czoło przy
oględzinach tego znakomitego zabytku, to geneza układu postaci. W owej ..rodzinie" nagrobków
z klęczącymi figurami, którą scharakteryzował Tatarkiewicz4*, monument barczewski zajmuje w pew-
nym stopniu odrębne miejsce: stoi na początku tej odmiany, w której postać oranta nie jest
powiększeniem i wyizolowaniem portretu wotywnego czy epitafijnego. trwającego od średniowiecza
przede wszystkim w epitafium mieszczańskim z jego miniaturowymi zbiorowymi konterfektami ro-
dzin. Do tej grupy zaliczyłbym o kilka lat wcześniejszy nagrobek Branickich w Niepołomicach.
47 W. Szydłowska. Pomnik grobowy Batorych w Barczewie na Warmii, „Studia Pomorskie". I. 1956; L. Krzyżanowski,
Plastyka nagrobna Wilhelma van den Blocke, ..Biuletyn Historii Sztuki", XX, 1958, s. 283.
4* W. Tatarkiewicz. Nagrobki z klęczącymi figurami, [w:] tenże, O sztuce polskiej XVII i XVIII wieku. Architektura -
rzeźba. Warszawa 1966. s. 405 i 410.