DOI Artikel:
Widacka, Hanna: Ikonografia króla Stanisława Augusta w grafice XVIII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0207
43. Rzekomy wyjazd Stanisława Augusta z Grodna do Petersburga, a w istocie — odwiezienie Jakuba Józefa Franka do
twierdzy częstochowskiej w r. 1760, anonimowa litografia kolorowana
i Józefem II w Kaniowie (1787) oraz zaprzysiężenie króla na Konstytucję (1791). Jednakże ikonografia
tych przedstawień w interpretacji niemieckiego rytownika wzbudza poważne wątpliwości 14°.
Jeszcze większe zastrzeżenia nasuwają się przy analizie anonimowej XIX-wiecznej już ryciny, przed-
stawiającej rzekomo wyjazd zdetronizowanego monarchy z Grodna do Petersburga (il. 43), na której
to kompozycji „król" nosi strój niemal orientalny 141.
i-w Zwrócił mi na nie uprzejmie uwagę prof. Andrzej Ryszkiewicz. Scena pierwsza — oznaczona literą a, jest podpisana:
„Die hohe Zusammenkunft bey Kainów [!] Catharina II. Joseph II und Stanishms 1787 den 6 May", i przedstawia
spotkanie trojga monarchów przed wejściem do rozbitego na równinie, ozdobnego namiotu, za'którym widnieje długi
rząd następnych. Tymczasem wiadomo, że w spotkaniu w Kaniowie uczestniczyli tylko Katarzyna II i Stanisław August.
Nastąpiło ono na Dnieprze, na jednej z galer olbrzymiej, bo liczącej ok. 80 jednostek flotylli (najprawdopodobniej
na statku flagowym „Dniepr", którym płynęła carowa). W Kaniowie nie było wtedy Józefa II. Katarzyna wyznaczyła
mu spotkanie w Chersoniu, do którego spieszył, minąwszy się w Bohusławiu ze Stanisławem Augustem, udającym się
już 7 maja w drogę powrotną do Warszawy — por. Wł. A. Serczyk, Katarzyna II carowa Rosji, Wrocław 1974, s. 253.
Szczegóły całej inspekcji carowej i spotkania w Kaniowie zob. ibidem, s. 249 — 255. Druga scenka — oznaczona literą b.
podpisana: „Die Beschworung der neuen Konstitution am 3 May 1791", może wyobrażać raczej przysięgę Poniatowskiego
na Pacta Conventa, dokonaną tuż po elekcji.
'4i MNW, Gab.Ryc, nr inw. 22822 (dar D. Witke-Jeżewskiego). Dotychczasowa identyfikacja tej konturowej litografii
piórkiem, podmalowanej akwarelą, opiera się wyłącznie na odręcznej adnotacji ołówkowej na podkładce: „Wyjazd Stanisława
Augusta z Grodna do Petersburga", i jest całkowitym nieporozumieniem. Rycina — nb. reprodukowana pod tym tytułem
w książce P. Jasienicy, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Cz. III. Dzieje Agonii, Warszawa 1972, s. 569, i mylnie określona
tamże jako miedzioryt — wg wszelkiego prawdopodobieństwa wiąże się z osobą Jakuba Józefa Franka (1726—1791), twórcy
mistyczno-kabalistycznej sekty religijnej, założonej przezeń ok. roku 1755 na Podolu. Frank od momentu przyjęcia
chrztu — jak pisze A. Kraushar — „zachował dziwaczny strój wschodni, wysoką czapkę futrzaną i kołnierz gronostajowy
na opończy" (A. Kraushar, Frank i frankiści polscy 1726-1816, Kraków 1895. t. I, s. 23, 175; t. II. s. 71, 101, 134-
twierdzy częstochowskiej w r. 1760, anonimowa litografia kolorowana
i Józefem II w Kaniowie (1787) oraz zaprzysiężenie króla na Konstytucję (1791). Jednakże ikonografia
tych przedstawień w interpretacji niemieckiego rytownika wzbudza poważne wątpliwości 14°.
Jeszcze większe zastrzeżenia nasuwają się przy analizie anonimowej XIX-wiecznej już ryciny, przed-
stawiającej rzekomo wyjazd zdetronizowanego monarchy z Grodna do Petersburga (il. 43), na której
to kompozycji „król" nosi strój niemal orientalny 141.
i-w Zwrócił mi na nie uprzejmie uwagę prof. Andrzej Ryszkiewicz. Scena pierwsza — oznaczona literą a, jest podpisana:
„Die hohe Zusammenkunft bey Kainów [!] Catharina II. Joseph II und Stanishms 1787 den 6 May", i przedstawia
spotkanie trojga monarchów przed wejściem do rozbitego na równinie, ozdobnego namiotu, za'którym widnieje długi
rząd następnych. Tymczasem wiadomo, że w spotkaniu w Kaniowie uczestniczyli tylko Katarzyna II i Stanisław August.
Nastąpiło ono na Dnieprze, na jednej z galer olbrzymiej, bo liczącej ok. 80 jednostek flotylli (najprawdopodobniej
na statku flagowym „Dniepr", którym płynęła carowa). W Kaniowie nie było wtedy Józefa II. Katarzyna wyznaczyła
mu spotkanie w Chersoniu, do którego spieszył, minąwszy się w Bohusławiu ze Stanisławem Augustem, udającym się
już 7 maja w drogę powrotną do Warszawy — por. Wł. A. Serczyk, Katarzyna II carowa Rosji, Wrocław 1974, s. 253.
Szczegóły całej inspekcji carowej i spotkania w Kaniowie zob. ibidem, s. 249 — 255. Druga scenka — oznaczona literą b.
podpisana: „Die Beschworung der neuen Konstitution am 3 May 1791", może wyobrażać raczej przysięgę Poniatowskiego
na Pacta Conventa, dokonaną tuż po elekcji.
'4i MNW, Gab.Ryc, nr inw. 22822 (dar D. Witke-Jeżewskiego). Dotychczasowa identyfikacja tej konturowej litografii
piórkiem, podmalowanej akwarelą, opiera się wyłącznie na odręcznej adnotacji ołówkowej na podkładce: „Wyjazd Stanisława
Augusta z Grodna do Petersburga", i jest całkowitym nieporozumieniem. Rycina — nb. reprodukowana pod tym tytułem
w książce P. Jasienicy, Rzeczpospolita Obojga Narodów. Cz. III. Dzieje Agonii, Warszawa 1972, s. 569, i mylnie określona
tamże jako miedzioryt — wg wszelkiego prawdopodobieństwa wiąże się z osobą Jakuba Józefa Franka (1726—1791), twórcy
mistyczno-kabalistycznej sekty religijnej, założonej przezeń ok. roku 1755 na Podolu. Frank od momentu przyjęcia
chrztu — jak pisze A. Kraushar — „zachował dziwaczny strój wschodni, wysoką czapkę futrzaną i kołnierz gronostajowy
na opończy" (A. Kraushar, Frank i frankiści polscy 1726-1816, Kraków 1895. t. I, s. 23, 175; t. II. s. 71, 101, 134-