DOI Artikel:
Iwanoyko, Eugeniusz: Gotfryd Peschwitz emblematyk gdański drugiej połowy XVII wieku
DOI Seite / Zitierlink:https://doi.org/10.11588/diglit.12455#0240
236
„ARS EMBLEMATICA". MATERIAŁY Z SESJI
fcHNNES 50B1E5KI
magsvs тлш пгмлслг
ET IXEKCITVS KEGN1 MA43I5TEK
TOST DEUTVM AD CHOCIMVM
1MTÏKATOK1A V1KTVTI
nimn ixticiTVM
V1ND1CATAM TA1AM HOgTîS ТЕЖТ1ШЛМ.
Dernmm KiirvBXîCAi ожвгатш
CONSPIRANTE CEKTATXM
S. P. Q^. S. *S VF F RAGAT1 ONE
D1IXXÎ МЛ11 A CDDLXX1F/
REX REÎCrNTïATITî EST-
7. a-b, H. Duwen — projekt medalu na elekcję króla Jana III. Awers i rewers
sygnatury, inne pozwalają na wysunięcie atrybucyjnych hipotez. Wszystkie mają charakter projektów
i były przeznaczone do praktycznego zastosowania. Można je podzielić na trzy kategorie.
Do pierwszej kategorii należy projekt medalu dla króla elekta Jana III. Dwa rysunki tuszem
wyobrażają awers i rewers medalu, zachowując zapewne autentyczne wymiary obiektu (il. 7a, b).
Kategoria druga to karta tytułowa i cztery rysunki dobrej klasy, upamiętniające fakt królewskiej
elekcji. Jest to niewątpliwie projekt karty tytułowej i ilustracji okolicznościowego panegiryku.
Rysunki noszą pełne sygnatury: „Hin. Duwen", z datą 1674, bądź monogram ligaturowy: „HD".
Kategoria trzecia obejmuje piętnaście nie sygnowanych rysunków, w tym jeden projekt elewacji
bramy triumfalnej, pozostałe zawierają emblematy i napisy związane z uroczystym wjazdem króla
do Gdańska.
O ile medal, jak i druk panegiryczny, pozostały zapewne w sferze projektów, nie udało się
bowiem znaleźć ani medalu, ani publikacji, o tyle projekt bramy triumfalnej został zrealizowany,
a dekorujące rysunki były zamieszczone, jako malowane panneaux, w architekturze bramy.
Podróż królewska do Gdańska w 1677 roku potraktowana została przez miasto, w którym polski
monarcha cieszył się ogromną popularnością, jako wjazd triumfalny. Król witany był z wielkim
aplauzem. Na ulicy Długiej wzniesiono dwa wspaniałe obeliski (być może projektu Peschwitza?),
na których król został określony jako „fundator quietis" i „Mars Stator", a przed wejściem do
kwatery królewskiej na Długim Targu ustawiono bramę triumfalną. Był to trzeci triumf króla, po
koronacyjnym wjeździe do Krakowa i triumfalnym do Warszawy8.
Ramowa analiza ikonograficzna programów ukazujących gloryfikację, a nawet deifikację króla,
oraz władzę króla o boskiej prawie wszechmocy, pozwala dostrzec jeden podstawowy motyw i akcent
zarazem, jaki się przewija w większości emblematów związanych z osobą i perspektywami panowania
Jana III. Jest to rodowe godło: Janina, herb Sobieskich — Scutum Sobiescianum, a w szerszym
i nieco odmiennym znaczeniu — Clypeus Sarmatiae. Zastosowanie motywu heraldycznego, będącego
nieledwie synonimem króla, zbiega się, jak i poprzednio, z podporządkowaniem emblematów heraldyce.
Motyw heraldyczny urasta do roli centralnego symbolu.
Podobnie jak znak heraldyczny, tak motyw solarny — starożytny motyw słońca — będący naj-
8 T. Witczak. Teatr i dramat staropolski w Gdańsku. Ku czci i rekreacji Jana III. Gdańsk. 1959, s. 91-96;
Kurkowa, op. cit.. s. 190-199.
„ARS EMBLEMATICA". MATERIAŁY Z SESJI
fcHNNES 50B1E5KI
magsvs тлш пгмлслг
ET IXEKCITVS KEGN1 MA43I5TEK
TOST DEUTVM AD CHOCIMVM
1MTÏKATOK1A V1KTVTI
nimn ixticiTVM
V1ND1CATAM TA1AM HOgTîS ТЕЖТ1ШЛМ.
Dernmm KiirvBXîCAi ожвгатш
CONSPIRANTE CEKTATXM
S. P. Q^. S. *S VF F RAGAT1 ONE
D1IXXÎ МЛ11 A CDDLXX1F/
REX REÎCrNTïATITî EST-
7. a-b, H. Duwen — projekt medalu na elekcję króla Jana III. Awers i rewers
sygnatury, inne pozwalają na wysunięcie atrybucyjnych hipotez. Wszystkie mają charakter projektów
i były przeznaczone do praktycznego zastosowania. Można je podzielić na trzy kategorie.
Do pierwszej kategorii należy projekt medalu dla króla elekta Jana III. Dwa rysunki tuszem
wyobrażają awers i rewers medalu, zachowując zapewne autentyczne wymiary obiektu (il. 7a, b).
Kategoria druga to karta tytułowa i cztery rysunki dobrej klasy, upamiętniające fakt królewskiej
elekcji. Jest to niewątpliwie projekt karty tytułowej i ilustracji okolicznościowego panegiryku.
Rysunki noszą pełne sygnatury: „Hin. Duwen", z datą 1674, bądź monogram ligaturowy: „HD".
Kategoria trzecia obejmuje piętnaście nie sygnowanych rysunków, w tym jeden projekt elewacji
bramy triumfalnej, pozostałe zawierają emblematy i napisy związane z uroczystym wjazdem króla
do Gdańska.
O ile medal, jak i druk panegiryczny, pozostały zapewne w sferze projektów, nie udało się
bowiem znaleźć ani medalu, ani publikacji, o tyle projekt bramy triumfalnej został zrealizowany,
a dekorujące rysunki były zamieszczone, jako malowane panneaux, w architekturze bramy.
Podróż królewska do Gdańska w 1677 roku potraktowana została przez miasto, w którym polski
monarcha cieszył się ogromną popularnością, jako wjazd triumfalny. Król witany był z wielkim
aplauzem. Na ulicy Długiej wzniesiono dwa wspaniałe obeliski (być może projektu Peschwitza?),
na których król został określony jako „fundator quietis" i „Mars Stator", a przed wejściem do
kwatery królewskiej na Długim Targu ustawiono bramę triumfalną. Był to trzeci triumf króla, po
koronacyjnym wjeździe do Krakowa i triumfalnym do Warszawy8.
Ramowa analiza ikonograficzna programów ukazujących gloryfikację, a nawet deifikację króla,
oraz władzę króla o boskiej prawie wszechmocy, pozwala dostrzec jeden podstawowy motyw i akcent
zarazem, jaki się przewija w większości emblematów związanych z osobą i perspektywami panowania
Jana III. Jest to rodowe godło: Janina, herb Sobieskich — Scutum Sobiescianum, a w szerszym
i nieco odmiennym znaczeniu — Clypeus Sarmatiae. Zastosowanie motywu heraldycznego, będącego
nieledwie synonimem króla, zbiega się, jak i poprzednio, z podporządkowaniem emblematów heraldyce.
Motyw heraldyczny urasta do roli centralnego symbolu.
Podobnie jak znak heraldyczny, tak motyw solarny — starożytny motyw słońca — będący naj-
8 T. Witczak. Teatr i dramat staropolski w Gdańsku. Ku czci i rekreacji Jana III. Gdańsk. 1959, s. 91-96;
Kurkowa, op. cit.. s. 190-199.